Nowelizacja ustawy o kredycie konsumenckim – założenia projektu
Nowy projekt ustawy o kredycie konsumenckim oraz zmianie ustawy o prawach konsumenta[i] (nowelizacja), ma na celu dostosowanie polskich przepisów do unijnych standardów ochrony konsumentów. Konieczność opracowania nowej ustawy wynika z obowiązku wdrożenia do polskiego porządku prawnego przepisów dyrektywy 2023/2225[ii] dotyczącej wzmocnienia ochrony konsumentów korzystających z kredytów konsumenckich oraz dyrektywy 2023/2673[iii] dotyczącej uproszczenia i unowocześnienia ram legislacyjnych regulujących usługi finansowe na odległość.
Główne założenia nowelizacji to:
- Określenie zasad i trybu zawierania umów o kredyt konsumencki, aby zapewnić większą przejrzystość i ochronę konsumentów.
- Udzielanie konsumentom pełnych informacji przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki.
- Obowiązek przeprowadzenia rzetelnej oceny zdolności kredytowej konsumenta.
- Określenie konsekwencji dla kredytodawców w przypadku zaniedbania obowiązków ustawowych.
- Ustanowienie zasad prowadzenia działalności przez instytucje pożyczkowe oraz procedury uzyskiwania wpisu do rejestru oraz zasady nadzoru nad działalnością tych instytucji.
- Wprowadzenie obowiązku kierowania konsumentów do podmiotów świadczących bezpłatne lub za ograniczoną opłatą usługi doradcze w zakresie zadłużenia.
- Zachęty do restrukturyzacji kredytów w przypadku trudności ze spłatą, takie jak wydłużenie okresu kredytowania, wakacje kredytowe czy częściowe umorzenie.
- Zakaz zawierania umów o kredyt konsumencki bez wyraźnej zgody konsumenta.
- Zniesienie górnego limitu wartości kredytu konsumenckiego, który dotychczas wynosił 255.550,00 zł (równowartość 75.000,00 EUR). Dyrektywa 2023/2225 podnosi ten limit do równowartości 100.000,00 EUR, a nowelizacja ma go całkowicie znieść, co oznacza, że wszystkie kredyty konsumenckie będą objęte nowymi przepisami.
- Zakaz reklam sugerujących, że kredyt poprawia sytuację finansową klienta.
- Ograniczenie maksymalnej wysokości kosztów poza odsetkowych kredytu konsumenckiego.
Nowelizacja ma na celu m.in. ograniczyć stosowanie sankcji kredytu darmowego (SKD). Obecnie definicja sankcji kredytu darmowego (SKD) jest zawarta w ustawie o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 roku[iv], w art. 45. Zgodnie z tym przepisem, sankcja kredytu darmowego pozwala konsumentom na zwrot kredytodawcy tylko pożyczonego kapitału, bez odsetek i innych kosztów kredytu, w przypadku naruszenia przez kredytodawcę określonych przepisów ustawy.
Nowelizacja ma na celu ograniczenie zmniejszenia liczby przypadków, w których kredytobiorcy mogą skorzystać z darmowego kredytu do przypadków najpoważniejszych uchybień, takich jak m.in. brak należytego badania zdolności kredytowej konsumenta. Nowelizacja przewiduje wprowadzenie mechanizmu miarkowania odpowiedzialności banków, aby nie każde naruszenie skutkowało pełną sankcją kredytu darmowego.
Związek Banków Polskich zaproponował wprowadzenie sankcji kredytu „półdarmowego”, gdzie klient zwraca kredyt z połową odsetek umownych, bez innych kosztów. Eksperci obawiają się, że te zmiany mogą obniżyć poziom ochrony konsumentów, ponieważ banki mogą być mniej zainteresowane przestrzeganiem przepisów.
Należy także pamiętać, że Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskie (TSUE) w wyroku o sygnaturze C-472/23 potwierdził, że sankcja kredytu darmowego jest ważnym środkiem ochrony praw konsumentów i może być stosowana w sposób rygorystyczny wobec instytucji finansowych. Wyrok TSUE wskazuje, że sankcja powinna być stosowana w przypadku naruszeń, które podważają możliwość oceny przez konsumenta jego zobowiązania i nie powinna być stosowana automatycznie dla każdego naruszenia, lecz powinna być adekwatna do wagi naruszenia. Wyrok ten potwierdza, że SKD może być zastosowana w przypadku naruszeń m.in. obowiązków informacyjnych, choć zależy to od konkretnego przypadku.
Dyrektywa 2023/2225 nakłada na państwa unijne obowiązek przyjęcia i publikacji przepisów do dnia 20 listopada 2025 r., z ich stosowaniem od 20 listopada 2026 r. Natomiast dyrektywa 2023/2673 weszła w życie 18 grudnia 2023 roku, a państwa członkowskie mają 24 miesiące na jej wdrożenie, co oznacza, że nowe regulacje powinny być w pełni wdrożone do grudnia 2025 r.
[i] Projekt ustawy o kredycie konsumenckim oraz o zmianie ustawy o prawach konsumenta.
[ii] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2225 z dnia 18 października 2023 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylająca dyrektywę 2008/48/WE.
[iii] Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2673 z 22.11.2023 r. zmieniającej dyrektywę 2011/83/UE w odniesieniu do umów o usługi finansowe zawieranych na odległość oraz uchylającej dyrektywę 2002/65/WE.
[iv] Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1497 z późn. zm.).
Materiał prasowy: radca prawny Damian Lipiński.
