Nowe wymogi dotyczące opakowań. Jak stosować przepisy w praktyce?
Jednym z priorytetów polityki Unii Europejskiej (UE) jest systemowa ochrona środowiska oparta na zasadach gospodarki o obiegu zamkniętym, neutralności klimatycznej oraz harmonizacji działań na rzecz redukcji zanieczyszczeń i ochrony różnorodności biologicznej. Priorytety te znalazły odzwierciedlenie w nowych regulacjach dotyczących opakowań, takich jak rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2025/40 z dnia 19 grudnia 2024 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR – Packaging and Packaging Waste Regulation), w dalszej części artykułu jako: „PPWR” lub „Rozporządzenie”.
Nowe wymogi stanowią o tym, że opakowanie musi być zaprojektowane tak, aby można je było efektywnie przetworzyć na surowce wtórne, z zachowaniem wysokiej jakości materiałów. Etykiety muszą zawierać informacje o składzie materiałowym opakowania.
Serdecznie zapraszamy do artykułu, którego autorem jest nasz ekspert mec. Damian Lipiński. Artykuł ukazał się w „Tygodniku Przedsiębiorców” w Rzeczpospolitej.
1. Czy Rozporządzenie wymaga implementacji do prawa krajowego?
PPWR zostało formalnie przyjęte przez Radę Unii Europejskiej 16 grudnia 2024 r., a następnie opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej 22 stycznia 2025 r. Rozporządzenie weszło w życie 11 lutego 2025 r. i będzie stosowane po osiemnastomiesięcznym okresie przejściowym, czyli od 12 sierpnia 2026 r. we wszystkich krajach UE, obejmując również opakowania importowane, poza wyjątkami wskazanymi w art. 67 ust. 5 Rozporządzenia, który będzie stosowany od 12 lutego 2029 r. PPWR zastąpi dotychczas obowiązującą Dyrektywę 94/62/WE. W przeciwieństwie do dyrektywy, rozporządzenie jest aktem prawnym bezpośrednio wiążącym dla wszystkich państw członkowskich UE. Oznacza to, że nie wymaga implementacji do prawa krajowego i będzie stosowane jednolicie na terenie całej Unii. Jest to krok w stronę harmonizacji i ujednolicenia zasad dotyczących opakowań i odpadów opakowaniowych na terenie wszystkich krajów Wspólnoty.
Wprowadzenie PPWR ma na celu zapobieganie powstawaniu odpadów opakowaniowych poprzez wprowadzenie środków mających na celu m.in. redukcję ilości opakowań, promocję recyklingu i ograniczenie substancji niebezpiecznych. Wprowadzenie odpowiednich środków ma skutkować redukcją ilości odpadów opakowaniowych na mieszkańca w porównaniu do poziomu z 2018 roku o co najmniej: 5 proc. – do 2030 r., 10 proc. – do 2035 r., 15 proc. – do 2040 r.
2. Czy PPWR ma zastosowanie do wszystkich opakowań?
Tak, PPWR ma zastosowanie do wszystkich opakowań, niezależnie od rodzaju zastosowanego materiału oraz od sektora, w którym są wykorzystywane — czy to w przemyśle, produkcji, sprzedaży detalicznej, dystrybucji, biurach, usługach czy gospodarstwach domowych. Dotyczy również wszystkich odpadów opakowaniowych pochodzących z tych samych sektorów.
3. Czy wszystkie opakowania wprowadzone do obrotu będą musiały być zdatne do recyklingu? Jeśli tak, to od kiedy?
Tak, zgodnie z PPWR od 1 stycznia 2030 roku wszystkie opakowania wprowadzane do obrotu na terenie Unii Europejskiej muszą być zaprojektowane tak, aby nadawały się do recyklingu w sposób ekonomicznie opłacalny.
4. Jakie wymogi opakowania będą musiały spełnić, aby można było uznać je za zdatne do recyklingu?
Rozporządzenie nakłada następujące wymogi, aby opakowanie mogło być uznane za zdatne do recyklingu. To przede wszystkim:
• Projektowanie z myślą o recyklingu — opakowanie musi być zaprojektowane tak, aby można je było efektywnie przetworzyć na surowce wtórne, z zachowaniem wysokiej jakości materiałów.
• Ograniczenie substancji niebezpiecznych i materiałów utrudniających recykling, co ma zapewnić bezpieczeństwo i jakość surowców wtórnych.
• Zawartość minimalnego procentu materiałów pochodzących z recyklingu (recyklatów) w opakowaniach plastikowych — np. 30–35 proc. od 2030 r., wzrastająca do 50–65 proc. do 2040 r.
• Spełnianie kryteriów klasyfikacji efektywności recyklingu (klasy A, B lub C), które uwzględniają m.in. rodzaj materiału, możliwość sortowania, czystość i dostępność technologii recyklingu. Tutaj, przydatność do recyklingu na poziomie co najmniej 70 proc. (klasa C) od 2030 r., z docelowym zaostrzeniem wymagań do klasy B (80–94 proc.) od 2038 r.
5. Ile ma wynosić minimalna zawartość materiału pochodzącego z recyklingu w opakowaniach z tworzyw sztucznych?
Minimalna zawartość materiału pochodzącego z recyklingu w opakowaniach z tworzyw sztucznych zgodnie z rozporządzeniem PPWR wynosić będzie od 1 stycznia 2030 roku:
• 30 proc. dla opakowań do kontaktu z produktami wrażliwymi wykonanych z politereftalanu etylenu (PET), jako głównego składnika (oprócz butelek jednorazowych),
• 10 proc. dla opakowań do kontaktu z produktami wrażliwymi wykonanych z tworzyw sztucznych innych niż PET (oprócz butelek jednorazowych),
• 30 proc. w przypadku butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje,
• 35 proc. dla pozostałych opakowań z tworzyw sztucznych.
Powyższe minimalne zawartości mają mieć tendencję rosnącą, aby do 1 stycznia 2040 r. osiągnąć poziom:
• 50 proc. dla opakowań z PET do kontaktu z produktami wrażliwymi,
• 25 proc. dla pozostałych do żywności,
• 65 proc. w przypadku butelek jednorazowego użytku,
• 65 proc. dla pozostałych opakowań
6. Czy są przypadki, w których nie będzie trzeba spełniać wymogu minimalnej zawartości materiału pochodzącego z recyklingu w opakowaniach z tworzyw sztucznych?
Tak, zgodnie z PPWR, wymogi minimalnej zawartości materiału pochodzącego z recyklingu w opakowaniach z tworzyw sztucznych nie mają zastosowania, m.in. do:
• opakowań z tworzyw sztucznych przeznaczonych do kontaktu z żywnością, gdy ilość materiału z recyklingu stanowi zagrożenie dla zdrowia ludzkiego lub powoduje niezgodność z rozporządzeniem (WE) nr 1935/2004,
• części opakowań z tworzywa sztucznego stanowiącej mniej niż 5 proc. całkowitej masy opakowania.
7. Stosowanie jakich substancji będzie trzeba ograniczyć lub wykluczyć przy produkcji opakowań?
Zgodnie z PPWR, przy produkcji opakowań należy ograniczyć lub wykluczyć:
• ołów, kadm, rtęć i chrom sześciowartościowy – ich łączna zawartość w materiałach opakowaniowych nie może przekraczać 100 mg/kg,
• per- i polifluorowane substancje alkilowe (PFAS) – opakowania przeznaczone do kontaktu z żywnością nie mogą zawierać PFAS w stężeniach przekraczających określone poziomy,
• mikroplastik – obecność i stężenie mikroplastiku w opakowaniach powinny być ograniczone do minimum.
8. Jakie ograniczenia w zakresie budowy opakowań wprowadza PPWR?
Rozporządzenie nakłada obowiązek minimalizacji masy i objętości opakowań oraz zakazuje stosowania opakowań zwiększających postrzeganą objętość produktu tzw. slack fill, np. z podwójnymi ściankami czy fałszywym dnem, które nie są niezbędne do ochrony produktu, a jedynie wprowadzają konsumenta w błąd co do rzeczywistej zawartości.
9. Jakie wymogi musi spełnić opakowanie, aby można było zaklasyfikować je jako opakowanie wielokrotnego użytku?
Zgodnie z PPWR, aby opakowanie, wprowadzane do obrotu od 12 sierpnia 2026 r., mogło zostać zaklasyfikowane jako opakowanie wielokrotnego użytku, musi spełniać następujące wymogi:
• jest zaprojektowane i wykonane tak, aby mogło być używane wielokrotnie do tego samego celu bez utraty funkcjonalności i bezpieczeństwa,
• posiada trwałość i odporność umożliwiającą wielokrotne użycie, w tym podczas transportu i użytkowania,
• umożliwia łatwe czyszczenie, konserwację oraz ewentualną naprawę, co zapewnia higienę i bezpieczeństwo podczas kolejnych cykli użycia,
• jest odpowiednio oznakowane jako opakowanie wielokrotnego użytku, co ułatwia jego identyfikację przez konsumentów i systemy zbiórki odpadów,
• spełnia wymogi dotyczące minimalizacji odpadów i efektywności recyklingu po zakończeniu cyklu życia.
10. Czy PPWR wskazuje minimalną liczbę cykli (użyć) dla opakowań wielokrotnego użytku?
PPWR nie wskazuje sztywnej, minimalnej liczby cykli użycia, którą musiałoby spełniać dane opakowanie wielokrotnego użytku.
11. Czy PPWR wprowadza jakieś nowe wymogi dotyczące etykietowania opakowań?
Tak, Rozporządzenie wprowadza nowe, szczegółowe wymogi dotyczące etykietowania opakowań, do których należą:
• Umieszczanie etykiet zawierających informacje o składzie materiałowym opakowania.
• Zawieranie piktogramów oraz czytelnych informacji ułatwiających zrozumienie etykiety, także przez osoby niepełnosprawne.
• Informacje o sposobie segregacji i utylizacji opakowania, co ma wspierać prawidłowe postępowanie z odpadami.
• Oznaczenie opakowań wielokrotnego użytku.
• W przypadku opakowań z materiałów kompostowalnych – wskazanie tej właściwości na etykiecie.
• Możliwość umieszczania kodów QR kierujących do stron internetowych z dodatkowymi informacjami o składzie i recyklingu opakowania.
12. Czy Rozporządzenie wprowadza jakieś ograniczenia, cele i zadania w zakresie toreb na zakupy z tworzywa sztucznego?
Tak, PPWR wprowadza zakaz sprzedaży bardzo lekkich plastikowych toreb na zakupy tzw. „zrywek” o grubości poniżej 15 mikronów. Państwa członkowskie mogą wyłączyć ten obowiązek w sytuacji wymaganych ze względów higienicznych lub gdy są one podstawowym opakowaniem dla sprzedawanej luzem żywności, aby zapobiegać jej marnowaniu.
Dodatkowo, zgodnie z postawionymi celami w PPWR, Państwa członkowskie UE muszą wprowadzić środki służące osiągnięciu trwałego zmniejszenia zużycia lekkich toreb na zakupy z tworzywa sztucznego na swoim terytorium. Natomiast „trwałe zmniejszenie” zgodnie z PPWR oznacza, że do 31 grudnia 2025 r., a następnie do 31 grudnia każdego następnego roku, roczny poziom zużycia nie przekroczy 40 lekkich toreb na zakupy z tworzywa sztucznego na mieszkańca lub równoważnego celu wyrażonego w jednostkach masy.
13. Jaki organ/podmiot będzie kontrolował producentów opakowań w zakresie wywiązywania się z obowiązków nałożonych przez PPWR?
Zgodnie z dostępnymi informacjami, rozporządzenie PPWR przewiduje, że kontrolę producentów opakowań w zakresie wywiązywania się z nałożonych obowiązków będą prowadzić organy krajowe państw członkowskich UE. W Polsce jednak konkretna instytucja odpowiedzialna za te kontrole nie została jeszcze oficjalnie wskazana.
W terminie 18 miesięcy od dnia wejścia w życie pierwszego aktu wykonawczego do PPWR, każde państwo członkowskie będzie musiało ustanawiać krajowy rejestr służący monitorowaniu zapewniania przez producentów zgodności opakowań z wymogami określonymi w Rozporządzeniu.
14. Czy PPWR wprowadza jakieś obowiązki w zakresie zbiórki opakowań?
Tak, rozporządzenie PPWR wprowadza obowiązki w zakresie zbiórki opakowań. Każde państwo członkowskie UE będzie zobowiązane do ustanowienia systemów i infrastruktury umożliwiających zwrot oraz selektywną zbiórkę odpadów opakowaniowych od użytkowników końcowych, co ma na celu zapewnienie wysokiej jakości recyklingu i przygotowania odpadów do ponownego użycia.
15. Czy PPWR nakłada obowiązek osiągnięcia określonych celów selektywnej zbiórki opakowań?
Tak, PPWR zobowiązuje państwa członkowskie UE do zapewnienia selektywnej zbiórki co najmniej 90 proc. masy rocznie butelek jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3 litrów oraz metalowych pojemników jednorazowego użytku na napoje do 3 litrów do roku 2029. Przed osiągnięciem tego celu, państwa członkowskie muszą wprowadzić systemy kaucyjne (depozytowe) dla tych opakowań i zapewnić pobieranie kaucji w punkcie sprzedaży, jeśli poziom selektywnej zbiórki nie osiągnie 80 proc. do 2026 roku. Państwa członkowskie mogą podjąć decyzję o włączeniu do systemu kaucyjnego także innych opakowań, np. szklanych butelek jednorazowego użytku czy kartonów na napoje.
16. Czy są/będą kary za nieprzestrzeganie PPWR?
Do dnia 12 lutego 2027 r. państwa członkowskie muszą wprowadzić przepisy określające kary za naruszenia rozporządzenia PPWR oraz podjąć wszelkie niezbędne działania, aby te przepisy były skutecznie egzekwowane. Kary te powinny być efektywne, proporcjonalne do przewinienia oraz odstraszające, aby zapobiegać naruszeniom. Dodatkowo, państwa członkowskie mają obowiązek poinformować Komisję Europejską o przyjętych przepisach i środkach dotyczących kar właśnie do dnia 12 lutego 2027 r., a także niezwłocznie zgłaszać wszelkie późniejsze zmiany w tym zakresie.
*****
Przedstawione w artykule nowe wymogi dotyczące opakowań dotyczą wybranych zagadnień. W celu zapoznania się z wszystkimi wymogami narzuconymi przez PPWR, należy sięgnąć do aktu prawnego.
- Podstawa prawna:
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2025/40 z dnia 19 grudnia 2024 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, zmiany rozporządzenia (UE) 2019/1020 i dyrektywy (UE) 2019/904 oraz uchylenia dyrektywy 94/62/WE. - Dyrektywa 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych.
Artykuł dostępny także na portalu PRO.RP.PL – TUTAJ.
Materiał prasowy: radca prawny Damian Lipiński.
