Centralny Rejestr Umów. Próba zwiększenia przejrzystości sektora finansów publicznych?
Centralny Rejestr Umów (CRU) to instrument, którego powstanie zaproponowano w ramach nowelizacji przepisów ustawy o finansach publicznych. Wspomniana nowelizacja wprowadza istotne zmiany w zakresie jawności umów zawieranych przez jednostki sektora finansów publicznych, mające na celu zwiększenie transparentności i eliminowanie ryzyka nadużyć w administracji publicznej. W niniejszym artykule zostały przedstawione najistotniejsze problemy dotyczące wprowadzanych regulacji.
Wprowadzenie Centralnego Rejestru Umów
Wprowadzenie Centralnego Rejestru Umów stanowi jeden z elementów reformy administracji publicznej, której celem jest zwiększenie transparentności działalności jednostek sektora finansów publicznych. Na przestrzeni ostatnich lat coraz większą wagę przykłada się do zapewnienia jawności w wydatkowaniu środków publicznych. Pomimo podejmowanych działań problem nadużyć finansowych wciąż pozostaje istotnym wyzwaniem. W tym kontekście CRU ma stanowić istotny element kontroli i monitorowania wydatków.
Ustawa nowelizująca z dnia 14 października 2021 r. wprowadza szereg zmian w przepisach, w tym zmiany do ustawy o finansach publicznych. Jednym z kluczowych elementów nowelizacji jest właśnie powołanie CRU, który będzie służył jako centralne narzędzie gromadzenia informacji na temat umów zawieranych przez jednostki sektora finansów publicznych. Rejestr ma umożliwić obywatelom oraz instytucjom kontrolnym bieżące monitorowanie wydatków publicznych, co w efekcie ma przyczynić się do wyeliminowania nieprawidłowości i nadużyć.
Zasady funkcjonowania CRU zostaną ściśle określone w przepisach wykonawczych, które szczegółowo opisują sposób rejestracji umów, wymagane dane wsadowe, a także procedury aktualizacji i udostępniania informacji. Rejestr będzie dostępny publicznie online, co pozwoli na bieżące śledzenie zawieranych umów i kontrolowanie wydatków.
Zakres podmiotowy i przedmiotowy CRU
Rejestr obejmować będzie umowy zawierane przez jednostki sektora finansów publicznych, a więc przez organy administracji publicznej, samorządy, instytucje publiczne oraz inne podmioty, które korzystają ze środków publicznych. Przedmiotowo do rejestru będą musiały trafić wszelkie umowy o wartości powyżej określonego progu – Ministerstwo Finansów zaproponowało wartość powyżej 10 tys. zł netto.
Umowy, które będą musiały zostać zarejestrowane, to nie tylko te zawierane w ramach przetargów publicznych, ale również umowy cywilnoprawne, które mają wpływ na wydatkowanie środków publicznych. Rejestr obejmie zarówno umowy na dostawy towarów i usług, jak i umowy o dzieło, zlecenia oraz inne formy współpracy, które angażują środki publiczne.
Struktura i zawartość CRU
W Centralnym Rejestrze Umów będą gromadzone szczegółowe dane dotyczące zawieranych umów. Do najistotniejszych informacji, które będą musiały być udostępnione w rejestrze, należą:
- strony umowy: w rejestrze będą musiały znaleźć się dane identyfikacyjne stron umowy, czyli jednostki sektora finansów publicznych oraz kontrahenta;
- przedmiot umowy: każda umowa będzie musiała zawierać dokładny opis jej przedmiotu – na przykład wskazanie, jakiego rodzaju towar lub usługa jest przedmiotem transakcji;
- wartość umowy: ważnym elementem będzie również wskazanie wartości umowy, co ma pozwolić na ścisłą kontrolę wydatków publicznych;
- termin wykonania umowy: konieczne będzie również wskazanie terminu realizacji umowy, co pomoże w monitorowaniu jej wykonania.
Ponadto przewidziano, że w rejestrze zamieszcza się informacje o numerze umowy, dacie i miejscu jej zawarcia, a także o źródłach i wysokości współfinansowania przedmiotu umowy.
Każda zawarta umowa będzie musiała zostać zarejestrowana w CRU w odpowiednim terminie po jej zawarciu. Przewiduje się również możliwość aktualizacji danych w przypadku zmiany warunków umowy lub innych istotnych okoliczności.
Korzyści z wprowadzenia CRU
Rejestracja umów w Centralnym Rejestrze Umów przynosi szereg korzyści zarówno dla obywateli, jak i dla administracji publicznej.
Jednym z głównych celów CRU jest zwiększenie transparentności w wydatkowaniu środków publicznych. Obywatele i instytucje kontrolne będą miały łatwiejszy dostęp do informacji o zawieranych umowach, co pozwoli im na bieżąco monitorować, jak są wykorzystywane środki podatników.
Centralny Rejestr Umów może znacząco wpłynąć na eliminację ewentualnych nadużyć o charakterze finansowym w administracji publicznej. Wprowadzenie jawności w zakresie zawieranych umów zmniejsza ryzyko nieuzasadnionych wydatków, gdyż zawarcie umowy ma charakter publiczny.
Ponadto, dzięki łatwiejszemu dostępowi do danych na temat umów, administracja publiczna zyska lepsze narzędzie do monitorowania realizacji projektów finansowanych z budżetu państwa oraz samorządów. Umożliwi to szybsze wykrywanie potencjalnych opóźnień czy problemów w realizacji umów.
Podsumowanie
Centralny Rejestr Umów jest istotnym narzędziem w walce z nieprawidłowościami w wydatkowaniu środków publicznych. Jego wprowadzenie przyczyni się do większej transparentności działań administracji publicznej, umożliwiając obywatelom, organizacjom pozarządowym oraz instytucjom kontrolnym bieżące monitorowanie zawieranych umów. Choć istnieje szereg wyzwań związanych z implementacją i utrzymaniem rejestru, korzyści z jego funkcjonowania zdecydowanie przewyższają potencjalne trudności.
Materiał prasowy: radca prawny Mikołaj Domagała.
