Wymogi budowlane dla instalacji OZE w Polsce – kluczowe aspekty i regulacje prawne #6
Inwestycje w odnawialne źródła energii (OZE) są nie tylko elementem zrównoważonego rozwoju, ale również stanowią istotny krok w kierunku uniezależnienia się od paliw kopalnych. Jednak zanim takie instalacje powstaną, inwestorzy muszą sprostać licznym wymogom formalnym i prawnym. Proces inwestycyjno-budowlany dla OZE w Polsce, mimo rosnącego zainteresowania tym sektorem, wciąż pozostaje skomplikowany, a kluczową rolę odgrywają tu regulacje dotyczące pozwolenia na budowę, oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ) oraz specyficzne wymogi związane z ochroną przyrody i lokalizacją projektów. W artykule przedstawiam najważniejsze aspekty tych procedur, które każdy inwestor musi uwzględnić, planując budowę instalacji OZE w Polsce.
POZWOLENIE NA BUDOWĘ – INFORMACJE OGÓLNE
Decyzja o pozwoleniu na budowę ma kluczowe znaczenie w budowlanym procesie inwestycyjnym w zakresie OZE, ponieważ na jej podstawie inwestor może rozpocząć i prowadzić roboty budowlane. Podstawy oraz warunki jej wydania określa ustawa z dnia z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane (Dz. U. z 1994r. Nr 89, poz. 414 ze zm.), dalej jako „Prawo budowlane”.
Pozwolenie na budowę może być wydane po uprzednim przeprowadzeniu oceny OOŚ, jeżeli jest ona wymagana przepisami ustawy OOŚ. W przypadku zamierzeń budowlanych stanowiących przedsięwzięcie mogące zawsze znacząco lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko pozwolenie na budowę nie może być zatem wydane, jeżeli nie została przeprowadzona obowiązkowa procedura OOŚ zakończona uzyskaniem decyzji DŚU. Prawo budowlane nakłada ponadto na inwestora obowiązek załączenia do wniosku o pozwolenie na budowę decyzji WZ. Pozwolenie na budowę nie może być zatem wydane w przypadku, gdy nieruchomość pod budowę instalacji OZE nie została objęta MPZP, a w odniesieniu do lokalizacji jej budowy nie została wydana decyzja WZ.
W kontekście budowy instalacji OZE istotne jest, aby pozwolenie na budowę obejmowało całość zamierzenia budowlanego, w tym wszelkie obiekty budowlane, urządzenia i infrastrukturę techniczną czy wewnętrzne drogi dojazdowe. Na wniosek inwestora zakres pozwolenia na budowę można jednak ograniczyć do wybranych obiektów lub zespołu obiektów mogących samodzielnie funkcjonować zgodnie z przeznaczeniem. W takim wypadku inwestor powinien przedstawić projekt zagospodarowania działki lub terenu dla całego zamierzenia budowlanego.
Po zmianach w Prawie budowlanym ograniczeniu uległ katalog oświadczeń, jakie inwestor powinien załączyć do wniosku o pozwolenie na budowę. Obecnie do wniosku składanego według określonego wzoru należy załączyć oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Ponadto, w przypadku instalacji OZE, których wykonanie lub użytkowanie może stwarzać poważne zagrożenie dla użytkowników (np. elektrownie wodne w postaci zapór wodnych), albo których projekty budowlane zawierają nowe, niesprawdzone w krajowej praktyce, rozwiązania techniczne, niemające podstaw w przepisach i Polskich Normach, do wniosku o pozwolenie na budowę należy dodatkowo dołączyć specjalistyczną opinię wydaną przez osobę fizyczną lub jednostkę organizacyjną wskazaną przez właściwego ministra. Niezależnie od powyższego inwestor powinien także załączyć do wniosku wymagane przepisami pozwolenia, uzgodnienia i opinie innych organów (np. pozwolenie wodno-prawne zezwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków czy opinię zespołu uzgadniania dokumentacji projektowej).
Organem właściwym do wydania pozwolenia na budowę instalacji OZE jest co do zasady starosta. W niektórych jednak przypadkach właściwym organem będzie wojewoda (np. w odniesieniu do niektórych rodzajów elektrowni wodnych czy instalacji OZE ulokowanych w pasie drogi publicznej).
Decyzja o pozwoleniu na budowę nie jest bezterminowa. Decyzja ta wygasa, jeżeli budowa nie zostanie rozpoczęta przed upływem 3 lat od dnia, w którym ta stała się ostateczna, lub gdy budowa została przerwana na czas dłuższy niż 3 lata. W takim przypadku rozpoczęcie lub wznowienie budowy instalacji OZE wymagać będzie od inwestora ponownego uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę.
Co istotne, istnieje możliwość przeniesienia na inny podmiot ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę, pod warunkiem że nowy inwestor przyjmie wszystkie warunki zawarte w tej decyzji oraz oświadczy, że przysługuje mu prawo do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.
Warto odnotować, że niektóre zamierzenia budowlane związane z OZE wymagać będą uzyskania szczególnego rodzaju pozwolenia na budowę. Sytuacja taka będzie miała miejsce w przypadku budowy morskich elektrowni wiatrowych. Wznoszenie lub wykorzystywanie sztucznych wysp wymaga bowiem uzyskania pozwolenia ustalającego ich lokalizację oraz określającego warunki ich wykorzystania (tzw. pozwolenia na budowę sztucznej wyspy). Pozwolenie to wydaje co do zasady minister właściwy do spaw gospodarki morskiej. Jest ono wydawane na okres niezbędny do wznoszenia i wykorzystania sztucznych wysp, nie dłuższy niż 35 lat (z możliwością przedłużenia na dalszy 20-letni okres). Pozwolenie to wygasa m.in. w przypadku, jeżeli inwestor nie uzyska pozwolenia na budowę farmy wiatrowej co do zasady w terminie 8 lat od dnia wydania pozwolenia na budowę sztucznej wyspy.
POZWOLENIE NA BUDOWĘ – SPECYFIKA INSTALACJI OZE
Pozwolenie na budowę jest konieczne dla realizacji przedsięwzięć, które wymagają przeprowadzenia oceny OOŚ oraz oddziaływania na obszar Natura 2000. W przypadku budowy instalacji OZE będą to zatem:
1. instalacje OZE mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, w tym:
- elektrownie wiatrowe o łącznej mocy nominalnej elektrowni nie mniejszej niż 100 MW oraz lokalizowane na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej,
- spalarnie odpadów o wydajności nie mniejszej niż 100 ton dziennie, z wyłączeniem instalacji spalających odpady będące biomasą.
2. instalacje OZE mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, w tym:
- elektrownie wodne, w tym małe elektrownie wodne (MEW),
- elektrownie fotowoltaiczne o powierzchni zabudowy nie mniejszej niż 0,5 ha (w przypadku lokalizacji na obszarach m.in. parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu czy obszarach Natura 2000) lub nie mniejszej niż 1 ha (w przypadku lokalizacji na pozostałych obszarach),
- pozostałe elektrownie wiatrowe (tj. o łącznej mocy nominalnej mniejszej niż 100 MW oraz lokalizowane poza obszarami morskimi RP) lokalizowane na obszarach m.in. parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu czy obszarach Natura 2000, o całkowitej wysokości nie niższej niż 30 m,
- inne instalacje OZE mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, w odniesieniu do których organ właściwy do wydania decyzji DŚU stwierdził obowiązek przeprowadzenia procedury OOŚ.
3. instalacje OZE mogące znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, które nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony, w odniesieniu do których regionalny dyrektor ochrony środowiska stwierdził obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000.
Budowa określonych urządzeń infrastruktury technicznej wchodzących w skład instalacji OZE nie zawsze wymagać będzie jednak uzyskania pozwolenia na budowę. Jako przykład można podać budowę zjazdów z dróg publicznych czy przyłączy elektroenergetycznych, wodociągowych, kanalizacyjnych, gazowych, cieplnych i telekomunikacyjnych, dla których wymagane będzie jedynie zgłoszenie zamiaru przystąpienia do robót budowlanych.
W przypadku budowy mikroinstalacji OZE pozwolenie na budowę co do zasady także nie będzie wymagane. Przykładowo, pozwolenia na budowę nie wymaga prowadzenie robót budowlanych w zakresie montażu pomp ciepła, urządzeń fotowoltaicznych o zainstalowanej mocy elektrycznej do 50 kW oraz wolno stojących kolektorów słonecznych. Prowadzenie tego rodzaju robót nie zostało nawet objęte obowiązkiem dokonania zgłoszenia zamiaru przystąpienia do robót budowanych. Wyjątek stanowić będą tutaj mikroinstalacje montowane na obiektach budowlanych wpisanych do rejestru zabytków, dla których wymagane jest uzyskanie pozwolenia na budowę. Sytuacja komplikuje się w przypadku budowy mikroinstalacji w postaci małej turbiny wiatrowej. Jeżeli bowiem turbina posadowiona będzie na fundamencie, czyli trwale związana z gruntem, to instalację taką można zakwalifikować jako budowlę lub obiekt budowlany. Wówczas dla budowy takiej instalacji wymagane będzie uzyskanie pozwolenia na budowę. Natomiast w przypadku lokalizacji turbiny na budynku, pozwolenie na budowę nie będzie wymagane, a jej montaż – w zależności od wysokości turbiny – podlegać może jedynie zgłoszeniu. Przepisy przewidują bowiem obowiązek zgłoszenia wykonywania robót budowlanych polegających na instalowaniu urządzeń o wysokości powyżej 3m na obiektach budowlanych. Jeśli więc wysokość turbiny przekracza 3m, jej montaż na obiekcie budowlanym podlega zgłoszeniu.
W przypadku robót budowlanych objętych obowiązkiem zgłoszenia prace budowlane co do zasady można rozpocząć po upływie 30 dni od doręczenia zgłoszenia właściwemu organowi (staroście lub –wyjątkowo – wojewodzie). W podanym terminie organ może bowiem wnieść sprzeciw i nakazać inwestorowi uzyskanie pozwolenia na budowę. Do wykonywania robót budowlanych objętych zgłoszeniem można przystąpić przed upływem 3 lat od określonego w zgłoszeniu terminu rozpoczęcia robót. Po upływie tego terminu wymagane będzie ponowne zgłoszenie.
PROJEKT BUDOWLANY
Do wniosku o pozwolenie na budowę inwestor powinien załączyć projekt budowlany w czterech egzemplarzach. Szczegółowy zakres i formę projektu budowlanego określa wydane na podstawie ustawy Prawo budowlane rozporządzenie wykonawcze. Zakres i treść projektu budowlanego powinny być dostosowane do specyfiki i charakteru obiektu oraz stopnia skomplikowania robót budowlanych.
Projekt budowlany powinien zawierać:
- projekt zagospodarowania działki lub terenu, sporządzony na aktualnej mapie i obejmujący: określenie granic działki lub terenu, usytuowanie, obrys i układy istniejących i projektowanych obiektów budowlanych, sieci uzbrojenia terenu, sposób odprowadzania lub oczyszczania ścieków, układ komunikacyjny i układ zieleni, ze wskazaniem charakterystycznych elementów, wymiarów, rzędnych i wzajemnych odległości obiektów, w nawiązaniu do istniejącej i projektowanej zabudowy terenów sąsiednich, informację o obszarze oddziaływania obiektu;
- projekt architektoniczno-budowlany, określający funkcję, formę i konstrukcję obiektu budowlanego, jego charakterystykę ekologiczną oraz proponowane niezbędne rozwiązania techniczne, a także materiałowe, ukazujące zasady nawiązania do otoczenia;
- projekt techniczny, obejmujący projektowane rozwiązania konstrukcyjne obiektu wraz z wynikami obliczeń statyczno-wytrzymałościowych, charakterystykę energetyczną, projektowane niezbędne rozwiązania techniczne oraz materiałowe, w zależności od potrzeb – dokumentację geologiczno-inżynierską lub geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych, inne opracowania projektowe;
- opinie, uzgodnienia, pozwolenia i inne dokumenty, których obowiązek dołączenia wynika z przepisów odrębnych ustaw.
Projekt budowlany powinien być zgodny z ustaleniami MPZP oraz decyzjami administracyjnymi uzyskanymi na wcześniejszym etapie budowlanego procesu inwestycyjnego. Projekt budowlany podlega badaniu pod kątem kompletności, wykonania przez uprawnioną osobę, oraz posiadania wymaganych opinii, uzgodnień, pozwoleń i sprawdzeń oraz informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Projekt zagospodarowania działki lub terenu podlega ponadto badaniu pod kątem zgodności z przepisami, w tym przepisami techniczno-budowlanymi. W razie stwierdzenia uchybień inwestor zobowiązany jest do ich usunięcia w wyznaczonym przez organ terminie. Jeżeli inwestor nie usunie w terminie stwierdzonych nieprawidłowości, organ wydaje decyzję o odmowie zatwierdzenia projektu i udzielenia pozwolenia na budowę.
Projekt budowlany podlega zatwierdzeniu w decyzji o pozwoleniu na budowę. Na wniosek inwestora może zostać jednak wydana odrębna decyzja o zatwierdzeniu projektu budowlanego, poprzedzająca wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę. Decyzja taka jest ważna przez oznaczony w niej czas, jednak nie dłużej niż przez 1 rok.
W razie potrzeby wprowadzenia zmian do projektu budowlanego po jego zatwierdzeniu i wydaniu pozwolenia na budowę, istotne odstąpienie od tego projektu jest dopuszczalne jedynie w drodze decyzji o zmianie pozwolenia na budowę. Kwalifikacji zamierzonego odstąpienia jako istotnego bądź nieistotnego dokonuje projektant, który obowiązany jest zamieścić w projekcie budowlanym odpowiednie informacje (rysunek i opis) dotyczące odstąpienia.
ZAKOŃCZENIE BUDOWY I PRZYSTĄPIENIE DO UŻYTKOWANIA
Przed przystąpieniem do użytkowania obiektów budowlanych i urządzeń infrastruktury technicznej wchodzących w skład instalacji OZE, których budowa objęta została pozwoleniem na budowę albo zgłoszeniem zamiaru rozpoczęcia robót budowlanych, wymagane jest co do zasady uzyskanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie albo zawiadomienie o zakończeniu budowy. Organem właściwym w sprawie wydania pozwolenia na użytkowanie oraz zawiadomienia o zakończeniu budowy jest powiatowy inspektor nadzoru budowlanego.
Decyzja o pozwoleniu na użytkowanie wymagana będzie, jeżeli:
- obiekt budowlany, dla którego wydano pozwolenie na budowę stanowi jedną z kategorii przedsięwzięć wymagających uzyskania pozwolenia na użytkowanie na podstawie przepisów Prawa budowlanego,
- obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie nałoży na inwestora powiatowy inspektor nadzoru budowlanego,
- przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego ma nastąpić przed wykonaniem wszystkich robót budowlanych,
- inwestor, zamiast dokonania zawiadomienia o zakończeniu budowy, wystąpi z wnioskiem o wydanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie.
Ustalenie czy przed przystąpieniem do użytkowania danego rodzaju instalacji OZE potrzebne jest uzyskanie decyzji o pozwoleniu na użytkowanie bywa często kłopotliwe. Instalacje OZE nie stanowią bowiem odrębnie zdefiniowanej w ustawie Prawo budowlane kategorii obiektu budowlanego. Jako przykład można wskazać siłownie wiatrowe, które co do zasady wymagają uzyskania pozwolenia na użytkowanie. W praktyce zdarza się bowiem, że organ w pozwoleniu na budowę kwalifikuje siłownie wiatrowe do tzw. innych budowli niewymagających uzyskania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie. Kwalifikacja taka będzie jednak niemożliwa w świetle przepisów nowej ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych, które kwalifikują elektrownie wiatrowe wprost do kategorii obiektów wymagających uzyskania pozwolenia na użytkowanie.
W uproszczeniu można przyjąć, że pozwolenie na użytkowanie zasadniczo będzie wymagane w odniesieniu do wielkoskalowych instalacji OZE takich jak elektrownie wiatrowe, elektrownie wodne czy spalarnie odpadów. Natomiast nie będzie ono wymagane dla większości instalacji fotowoltaicznych. Co istotne, jeśli dana instalacja OZE nie jest objęta obowiązkiem uzyskania pozwolenia na użytkowanie, do jej eksploatacji można przystąpić po zawiadomieniu powiatowego inspektora nadzoru budowlanego o zakończeniu budowy, jeżeli ten – w terminie 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia – nie zgłosi w tym przedmiocie sprzeciwu.
Do wniosku o wydanie pozwolenia na użytkowanie inwestor powinien załączyć:
- oryginał dziennika budowy,
- oświadczenia kierownika budowy,
- protokoły badań i sprawdzeń,
- inwentaryzację geodezyjna geodezyjną (błąd stylistyczny) i powykonawczą,
- potwierdzenie odbioru wykonania przyłączy,
- kopię świadectwa charakterystyki energetycznej budynku,
- kopie rysunków wchodzących w skład zatwierdzonego projektu budowlanego z naniesionymi zmianami, a w razie potrzeby uzupełniający opis zmian odstępujących w sposób nieistotny od projektu,
- oświadczenie o braku sprzeciwu lub uwag ze strony Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz Państwowej Straży Pożarnej zawiadomionych o zakończeniu budowy (o czym szerzej poniżej).
Przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na użytkowanie powiatowy inspektor nadzoru budowlanego przeprowadza obowiązkową kontrolę zgodności wykonania przedsięwzięcia z ustaleniami i warunkami określonymi w pozwoleniu na budowę. Kontrolę przeprowadza się w ciągu 21 dni od doręczenia wniosku inwestora. Powiatowy inspektor nadzoru budowlanego odmawia udzielenia pozwolenia na użytkowanie, jeżeli podczas kontroli stwierdzi niedotrzymanie warunków określonych w pozwoleniu na budowę. W takiej sytuacji nakłada on na inwestora karę, a ponadto obowiązek sporządzenia i przedstawienia projektu budowlanego zamiennego, uwzględniającego zmiany w stosunku do projektu złożonego wraz z pozwoleniem na budowę. Powiatowy inspektor nadzoru budowlanego może nakazać także przeprowadzenie odpowiednich robót w celu doprowadzenia obiektu do stanu zgodnego z warunkami pozwolenia na budowę.
W celu przystąpienia do eksploatacji instalacji OZE niezbędne jest przeprowadzenie szeregu odbiorów technicznych i testów oraz dokonanie zawiadomień właściwych organów oraz służb i inspekcji. O zakończeniu budowy i zamiarze przystąpienia do użytkowania obiektu inwestor zobowiązany jest zawiadomić m.in. organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej i Państwowej Straży Pożarnej.
Ponadto, co najmniej na 30 dni przed oddaniem instalacji do użytkowania, należy poinformować wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o planowanym terminie oddania do użytkowania oraz zakończenia rozruchu instalacji, jeżeli jest on przewidywany. Warto dodać, że eksploatacja urządzeń technicznych wchodzących w skład instalacji OZE i objętych dozorem technicznym możliwa jest dopiero po uzyskaniu decyzji zezwalającej na eksploatację takich urządzeń wydawaną przez Urząd Dozoru Technicznego (UDT). Co istotne, zgodnie z obowiązującymi przepisami w zakresie elektrowni wiatrowych dozorem UDT objęte są także elektrownie wiatrowe.
Na zakończenie warto podkreślić, że w sytuacji, gdy uzyskanie pozwolenia na użytkowanie danej instalacji OZE jest wymagane, jego posiadanie stanowi warunek przeprowadzenia rozruchu technologicznego tej instalacji. Rozpoczęcie użytkowania obejmuje zarówno korzystanie z instalacji zgodnie z jej przeznaczeniem (czyli w celu wytwarzania energii), jak i wykorzystywanie jej w inny sposób, np. w celu przeprowadzenia prób i testów umożliwiających ostateczny odbiór instalacji. Konieczność przeprowadzenia rozruchu nie zwalnia inwestora z obowiązku uzyskania pozwolenia na użytkowanie przed rozpoczęciem eksploatacji instalacji.
Materiał prasowy: radca prawny Bartosz Fogel.
fot. Bartosz Fogel, Kancelaria Prawna GFP_Legal Wrocław
#OZE #OOŚ #DŚU #SOOŚ #ElektrowniaWiatrowa #ElektrowniaSłoneczna #ElektrowniaPVA #FarmaWiatrowa #FarmaSłoneczna #FarmaPV #FarmaFotowoltaiczna #RozruchTechnologiczny #PozwolenieNaBudowę #PozwolenieNaUżytkowanie #GFP_Legal #GrzelczakFogelPartnerzy #KancelariaPrawnaGFPlegal #KancelariaPrawnaWrocław
