Wymogi środowiskowe w procesie inwestycyjno-budowlanym dla instalacji OZE lokalizowanych w Polsce #5
Wraz z rosnącym zapotrzebowaniem na odnawialne źródła energii (OZE) oraz intensyfikacją działań na rzecz ochrony środowiska, kluczowe stają się procedury związane z oceną oddziaływania na środowisko (OOŚ) przy realizacji inwestycji w Polsce. Procesy te mają na celu minimalizację negatywnego wpływu inwestycji na otoczenie naturalne oraz zapewnienie zrównoważonego rozwoju przestrzennego. W kontekście budowy instalacji OZE, takich jak elektrownie wiatrowe, słoneczne czy biomasy, istotne znaczenie ma nie tylko ocena bezpośredniego wpływu konkretnego przedsięwzięcia, ale także strategiczna ocena oddziaływania na środowisko (strategiczna OOŚ), która odbywa się na etapie planowania przestrzennego. W niniejszym artykule przyjrzymy się wymogom prawnym i środowiskowym, które muszą być spełnione na różnych etapach procesu inwestycyjnego, od planowania przestrzennego po uzyskiwanie niezbędnych zezwoleń. Szczególną uwagę poświęcimy procedurze strategicznej OOŚ i decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (DŚU), dokumentacji wymaganej do jej przeprowadzenia oraz jej roli w kontekście lokalizacji budowy instalacji OZE.
STRATEGICZNA OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
Procedura oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (OOŚ) stanowi element postępowania w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia (DŚU). Procedurę OOŚ i wydania decyzji DŚU na potrzeby realizacji konkretnego przedsięwzięcia (np. budowy instalacji OZE) określa ustawa z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008r. Nr 199, poz. 1227 ze zm.), dalej zwana ustawą OOŚ .
Ustawa OOŚ wprowadza także obowiązek przeprowadzania na etapie procedury planistycznej strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (strategiczna OOŚ) w odniesieniu do sporządzania m.in. projektów takich jak: koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, planów zagospodarowania przestrzennego czy strategii rozwoju regionalnego. Wśród najważniejszych dokumentów sporządzanych w toku procedury strategicznej OOŚ wymienić należy opracowanie ekofizjograficzne oraz prognozę oddziaływania na środowisko.
Opracowanie ekofizjograficzne sporządza się na potrzeby studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, MPZP oraz planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Powinno ono charakteryzować poszczególne elementy przyrodnicze i ich wzajemne powiązania na obszarze objętym planem lub studium. W prognozie oddziaływania na środowisko natomiast powinny znaleźć się m.in. informacje o aktualnym i przewidywanym stanie środowiska, przewidywania znaczących oddziaływań na środowisko, a także propozycje rozwiązań mających na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań wynikających z projektowanego dokumentu (np. studium czy MPZP). Szczególne miejsce w tym dokumencie poświęca się obszarom Natura 2000. Informacje zawarte w opracowaniu ekofizjograficznym i prognozie powinny być opracowane zgodnie ze współczesną wiedzą, a niedostatki techniki lub luki w wiedzy powinny być wskazane.
Strategiczna OOŚ ma istotne znaczenie dla lokalizacji budowy instalacji OZE. Ograniczenia środowiskowe mogą bowiem pojawić się już na etapie planistycznym, dlatego należy je uwzględniać dokonując wyboru lokalizacji inwestycji budowlanej w OZE.
OCENA ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO
Procedurę OOŚ, w przeciwieństwie do strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, przeprowadza się na potrzeby realizacji konkretnego przedsięwzięcia. Ustawa OOŚ definiuje przedsięwzięcie jako zamierzenie budowlane lub inna ingerencja w środowisko polegająca na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu, w tym również wydobywanie kopalin.
Ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko obowiązkowo przeprowadza się w przypadku:
- planowanego przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko – zawsze obowiązkowo,
- planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko – jedynie wówczas, gdy obowiązek przeprowadzenia procedury OOŚ stwierdzi w drodze postanowienia organ właściwy do wydania decyzji DŚU, przy czym przy dokonywaniu oceny organ ten ma obowiązek kierować się przesłankami szczegółowo określonymi w ustawie OOŚ.
Rodzaje przedsięwzięć zakwalifikowanych jako mogących zawsze znacząco lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko określa wydane na podstawie ustawy OOŚ rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko
W kontekście budowy instalacji OZE należy wskazać, że rozporządzenie to kwalifikuje do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko m.in.:
- elektrownie wiatrowe o łącznej mocy nominalnej elektrowni nie mniejszej niż 100 MW oraz lokalizowane na obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej,
- instalacje do odzysku lub unieszkodliwiania odpadów innych niż niebezpieczne przy zastosowaniu procesów termicznego przekształcania odpadów, krakingu odpadów, fizykochemicznej obróbki odpadów o wydajności nie mniejszej niż 100 ton dziennie, z wyłączeniem instalacji spalających odpady będące biomasą w rozumieniu przepisów o standardach emisyjnych z instalacji.
Powyższa kwalifikacja ma zatem istotne znaczenie dla planowanych inwestycji w zakresie OZE opartych na pozyskiwaniu energii elektrycznej lub cieplnej z energii wiatru, biomasy, biopaliw czy biogazu.
Do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko przepisy rozporządzania zaliczają natomiast przede wszystkim:
- elektrownie wodne,
- elektrownie fotowoltaiczne o powierzchni zabudowy nie mniejszej niż 0,5 ha (w przypadku lokalizacji na obszarach m.in. parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu czy obszarach Natura 2000) lub nie mniejszej niż 1 ha (w przypadku lokalizacji na pozostałych obszarach),
- pozostałe elektrownie wiatrowe (tj. o łącznej mocy nominalnej mniejszej niż 100 MW oraz lokalizowane poza obszarami morskimi RP) lokalizowane na obszarach m.in. parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu czy obszarach Natura 2000, o całkowitej wysokości nie niższej niż 30 m.
W toku procedury OOŚ organ przed wydaniem decyzji DŚU ma obowiązek współdziałania z innymi organami. Po pierwsze, warunki realizacji przedsięwzięcia powinny zostać uzgodnione z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska oraz, w przypadku gdy przedsięwzięcie jest realizowane na obszarze morskim, z dyrektorem urzędu morskiego. Po drugie, organ ma obowiązek zasięgnięcia opinii Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
Ponadto, istotne jest prawidłowe zapewnienie udziału społeczeństwa w toku procedury OOŚ. Brak spełnienia tego wymogu skutkować będzie wadliwością prawną decyzji DŚU. Udział społeczeństwa w procedurze OOŚ ma jednak charakter konsultacyjny. Organ przeprowadzający procedurę OOŚ nie ma obowiązku przychylać się do uwag i wniosków składanych przez przedstawicieli lokalnej społeczności. Powinien jednak rozważyć złożone wnioski oraz odnieść się do nich w uzasadnieniu decyzji DŚU. W sprawach skomplikowanych wskazane jest natomiast przeprowadzenie rozprawy administracyjnej otwartej dla społeczeństwa.
DECYZJA O ŚRODOWISKOWYCH UWARUNKOWANIACH
Zaliczenie inwestycji budowlanej w OZE do przedsięwzięć mogących zawsze znacząco lub potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko obliguje inwestora do uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (DŚU).
Pozyskanie decyzji środowiskowej stanowi jeden z pierwszych wymogów jakie powinien spełnić inwestor w ramach budowlanego procesu inwestycyjnego w OZE. Uzyskanie decyzji DŚU stanowi bowiem przesłankę uzyskania m.in. decyzji udzielającej pozwolenia na budowę, pozwolenia wodnoprawnego, decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu czy decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, a także poprzedza dokonanie zgłoszenia budowy lub robót budowlanych wymaganych przepisami prawa budowlanego. Decyzję DŚU inwestor powinien załączyć do wniosku o wydanie wspomnianych powyżej decyzji lub do właściwego zgłoszenia.
Występując o wydanie decyzji DŚU inwestor powinien przedstawić m.in. kartę informacyjną przedsięwzięcia (w przypadku przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko) lub raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (w przypadku przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko). Karta informacyjna przedsięwzięcia jest dokumentem zawierającym podstawowe informacje o planowanym przedsięwzięciu. Na jej podstawie organ dokonuje oceny konieczność przeprowadzenia procedury OOŚ. W przypadku, gdy przeprowadzenie procedury OOŚ organ uzna za konieczne, inwestor zobowiązany będzie do przedstawienia raportu OOŚ. W postanowieniu nakładającym obowiązek przeprowadzenia procedury OOŚ organ zamieszcza jednocześnie założenia i wytyczne określające zakres raportu i metody badań, które są dla inwestora wiążące. Raport OOŚ powinien zostać sporządzony dla co najmniej trzech rozpatrywanych przez inwestora wariantów lokalizacji przedsięwzięcia, tj. wariantu proponowanego przez inwestora, wariantu alternatywnego i wariantu najkorzystniejszego dla środowiska.
Decyzja DŚU obowiązuje przez okres 6 lat począwszy od dnia, w którym stała się ostateczna. Ustawa OOŚ przewiduje jednak możliwość wydłużenia okresu obowiązywania decyzji DŚU do 10 lat w odniesieniu do planowanych przedsięwzięć realizowanych etapowo, o ile zmianie nie uległy określone w tej decyzji warunki. Stroną w postępowaniu o wydanie decyzji DŚU jest nie tylko podmiot wnioskujący (np. inwestor), ale również podmioty, których nieruchomości znajdują się w zasięgu oddziaływania inwestycji (np. właściciel nieruchomości, na które inwestycja oddziałuje nawet w niewielkim stopniu). Organem właściwym do wydania decyzji DŚU, a tym samym przeprowadzenia procedury OOŚ, jest co do zasady wójt, burmistrz lub prezydent miasta.
OBSZARY CHRONIONE
Obok uwarunkowań środowiskowych, które należy uwzględnić na etapie planistycznym (m.in. w ramach sporządzania Studium i MPZP) oraz na etapie postępowania o wydanie decyzji DŚU (m.in. w ramach procedury OOŚ i weryfikacji raportu OOŚ), lokalizacja budowy instalacji OZE podlegać może dalszym szczególnym ograniczeniom środowiskowym. Ma to miejsce m.in. wówczas, gdy obszar pod planowaną inwestycję objęty jest jedną z ustawowych form ochrony przyrody. Z perspektywy ograniczeń budowy instalacji OZE wymienić należy przede wszystkim takie formy ochrony przyrody, jak: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu czy obszary Natura 2000.
Realizacja inwestycji budowlanej w zakresie OZE jest w zasadzie wykluczona na obszarze parku narodowego lub rezerwatu przyrody. W granicach tych obszarów obowiązuje zakaz budowy lub przebudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych, z wyjątkiem obiektów i urządzeń służących celom parku narodowego albo rezerwatu przyrody.
W przypadku natomiast parku krajobrazowego oraz obszaru chronionego krajobrazu sejmik województwa, tworząc dany obszar chroniony, może wprowadzić zakaz realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Zakaz ten nie może jednak dotyczyć tych inwestycji, dla których sporządzenie raportu OOŚ nie jest obowiązkowe i przeprowadzona procedura OOŚ wykazała brak niekorzystnego wpływu na przyrodę i krajobraz. Lokalizacja budowy większości instalacji OZE będzie zatem możliwa po uzyskaniu przez inwestora pozytywnej oceny oddziaływania na środowisko.
Na terenach położonych w granicach obszaru Natura 2000 zabronione jest podejmowanie działań mogących, osobno lub w połączeniu z innymi działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000 (w tym m.in. pogorszyć stan siedlisk lub wpływać negatywnie na gatunki dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, a także pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami). Badanie wpływu danej instalacji OZE na obszary chronione, w tym na obszary Natura 2000, powinno znaleźć się przede wszystkim w raporcie OOŚ. Jeżeli na podstawie weryfikacji raportu OOŚ przeprowadzonej przez organ w toku procedury OOŚ skala, stopień lub charakter oddziaływania planowanego przedsięwzięcia uznane będą za znaczące, realizacja budowy instalacji OZE na obszarze Natura 2000 oraz w jego pobliżu będzie wykluczona.
ODLEGŁOŚĆ INSTALACJI OZE OD ZABUDOWAŃ MIESZKALNYCH
Wpływ na lokalizację inwestycji budowlanej w OZE będą mieć także przepisy środowiskowe określające ochronę przed immisjami. W kontekście budowy instalacji OZE należy wskazać przede wszystkim na przepisy o ochronie przed hałasem i polami elektromagnetycznymi.
Dopuszczalne poziomy hałasu i pól elektromagnetycznych w środowisku określone zostały w rozporządzeniach wykonawczych do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska. Ustanowione limity pośrednio wyznaczać będą minimalną odległość planowanej lokalizacji budowy instalacji OZE od zabudowań mieszkalnych. Obowiązujące przepisy nie określają bowiem odległości minimalnych w jednostkach takich jak metry czy kilometry. W sytuacji, gdy przeprowadzenie procedury OOŚ jest konieczne, analizę poziomu hałasu (oddzielnie dla pory dziennej i nocnej) oraz pola magnetycznego emitowanego przez instalację OZE powinien zawierać raport OOŚ sporządzony przez inwestora. Analiza ta podlegać będzie weryfikacji przez organ właściwy do wydania decyzji DŚU w ramach procedury OOŚ.
W odniesieniu natomiast do lokalizacji budowy elektrowni wiatrowych planowane jest wprowadzenie dalszych zmian liberalizujących zasadę 10H. Obowiązujące przepisy ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych przewidują bowiem, że odległość, w której mogą być lokalizowane i budowane elektrownie wiatrowe, od budynku mieszkalnego albo budynku o funkcji mieszanej, w skład której wchodzi funkcja mieszkaniowa, powinna być równa lub większa dziesięciokrotności całkowitej wysokości elektrowni wiatrowej (tzw. zasada 10H). Władze gmin mogą jednak zmniejszyć minimalną odległość turbin do 700 m od zabudowań, po przeprowadzeniu dodatkowych konsultacji z lokalną społecznością i strategicznej oceny oddziaływania na środowisko (SOOŚ) wykonywanej w ramach MPZP. Co istotne, planowane są dalsze zmiany ustawy odległościowej (antywiatrakowej) skracające minimalną odległość turbin wiatrowych od zabudowań do 500 m. Czas pokaże czy zmiany te finalnie wejdą w życie.
Materiał prasowy: radca prawny Bartosz Fogel.
fot. Bartosz Fogel, Kancelaria Prawna GFP_Legal Wrocław
#OZE #OOŚ #DŚU #SOOŚ #ElektrowniaWiatrowa #ElektrowniaSłoneczna #ElektrowniaPVA #FarmaWiatrowa #FarmaSłoneczna #FarmaPV #FarmaFotowoltaiczna #GFP_Legal #GrzelczakFogelPartnerzy #KancelariaPrawnaGFPlegal #KancelariaPrawnaWrocław
