Ochrona sygnalistów – czy pracownicy już z niej korzystają?
Chociaż termin wyznaczony na implementację dyrektywy nr 2019/1937 o ochronie sygnalistów [1] minął 2 lata temu, wciąż nie jest znany nawet ostateczny kształt ustawy wprowadzającej unijną regulację do polskiego prawa. Prace nad treścią ustawy stale się przedłużają, a pracodawcy nadal nie znają dokładnej treści swoich obowiązków ani nie wiedzą, kiedy będą musieli wdrożyć nowe rozwiązania w zakładach pracy. Sytuację pracodawców z sektora publicznego dodatkowo skomplikował wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu, który stwierdził, że w niektórych przypadkach pracownicy już teraz mogą korzystać w ochrony przewidzianej niewdrożonymi przepisami unijnymi.
Wyroki sądów rejonowych, w szczególności te nieprawomocne, nieczęsto doczekują się tak szerokiego omówienia, jak ma to miejsce w przypadku Wyroku Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 12 lipca 2023 r. w sprawie IV P 171/22. A wszystko za sprawą problemu, który poruszył Sąd, czyli ochrony przysługującej pracownikom zgłaszającym nieprawidłowości w funkcjonowaniu pracodawcy (tzw. sygnaliści).
Toruński sąd rozpatrywał z pozoru standardową sprawę pracowniczą. Postępowanie dotyczyło odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę. Powód, który był pracownikiem uniwersytetu, opublikował na swoim koncie w mediach społecznościowych apel skierowany do jego władz, w którym zarzucił swojemu pracodawcy właśnie liczne nieprawidłowości w funkcjonowaniu. Stało się to jedną z podstaw złożenia przez pracodawcę wypowiedzenia umowy o pracę.
Rozpatrując sprawę, Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że taki powód wypowiedzenia powinien zostać oceniony w kontekście naruszenia zakazu wypowiadania umów o pracy osobom zgłaszającym nieprawidłowości. Źródłem zakazu jest wciąż nieimplementowana dyrektywa o ochronie sygnalistów. Przypominamy, że unijne dyrektywy co do zasady, aby wywoływać bezpośredni skutek w prawie krajowym wymagają wdrożenia np. w formie ustawy. Wyjątkowo, po spełnieniu określonych warunków, mogą jednak wywoływać bezpośredni skutek nawet bez wdrożenia.
Z wyłomu tego skorzystał Sąd Rejonowy w Toruniu, który stwierdził, że pomimo braku wprowadzenia do polskiego prawa ustawy, która wprost wprowadza ochronę sygnalistów, to zakazy przewidziane na szczeblu unijnym należy już stosować w ramach bezpośredniego skutku wertykalnego dyrektywy 2019/1937. Oznacza to, że osoby, które dokonały zgłoszenia naruszeń po 17 grudnia 2021 r. (termin implementacji), mogą już potencjalnie powoływać się na przepisy dyrektywy 2019/1937 i nie czekać na wejście w życie polskiej ustawy.
Trzeba jednak podkreślić, że taki skutek dyrektywa 2019/1937 wywołuje wyłącznie w relacjach pomiędzy jednostką a szeroko rozumianym państwem. W konsekwencji, do czasu przyjęcia polskiej ustawy o ochronie sygnalistów, która będzie nakładać obowiązki na wszystkich pracodawców, z zakazów wynikających z dyrektywy 2019/1937 potencjalnie będą mogli skorzystać wyłącznie sygnaliści zatrudnieni w sektorze publicznym.
Wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu jest nieprawomocny. Nie wiadomo więc jeszcze czy pogląd dopuszczający powoływanie się wprost na dyrektywę o ochronie sygnalistów zostanie utrzymany oraz czy zostanie przyjęty przez inne sądy. Do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy, być może zaczną już obowiązywać przepisy polskiej ustawy. Jej projekt przewiduje bowiem krótki, jedynie 14 – dniowy okres, pomiędzy ogłoszeniem w Dzienniku Ustaw a wejściem w życie nowych obowiązków.
Źródło: Wyrok Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 12 lipca 2023 r. w sprawie IV P 171/22 – pełna treść wyroku dostępna jest TUTAJ.
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz. U. UE. L. z 2019 r. Nr 305, str. 17 z późn. zm.) – pełny tekst dostępny jest TUTAJ)
Materiał prasowy: aplikantka radcowska Wiktoria Stańczuk-Mamulska.
fot. Wiktoria Stańczuk-Mamulska, Kancelaria Prawna GFP_Legal Wrocław
#Whistleblowing #Sygnaliści #OchronaSygnalistów #AdministracjaPubliczna #UstawaOchronaSygnalistów #IVP171/22 #Dyrektywa2019/1937 #HR #KancelariaPrawnaGFPlegal #KancelariaPrawnaWrocław #GFP_Legal
