Ochrona tajemnicy zawodowej zawodów zaufania publicznego wobec ostatnich tez orzeczniczych UE
Temat ochrony tajemnicy zawodowej w wolnych zawodach systematycznie powraca na grunt debaty publicznej. W teorii jasne uregulowania na etapie stosowania prawa wywołują niejednokrotnie dyskusje zarówno w doktrynie, jak i wśród praktyków prawa.
W ostatnich kilku miesiącach bardzo znaczącym w powyższym temacie stał się wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 8 grudnia 2022 r. (C-694/20). Wyrok jest efektem wątpliwości w zakresie interpretacji postanowień Dyrektywy Rady (UE) 2018/822 z dnia 25 maja 2018 r. zmieniającej dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych (Dz. Urz. UE L 139/1) – dotyczącej zgłaszania tzw. schematów podatkowych, a implementowanej do polskiego porządku prawnego w sposób dyskutowany od chwili pojawienia się projektu zmiany Ordynacji podatkowej.
Największe wątpliwości budziły przepisy zobowiązujące m.in. radców prawnych do zgłaszania schematów podatkowych, czyli de facto, najogólniej rzecz ujmując pomysłów na optymalizację podatkową. W toku procesu legislacyjnego wielu przedstawicieli doktryny wypowiadało się w tym zakresie, m.in. A. Gorgol[1], który w wyczerpujący sposób wskazał na wątpliwości zawarte w pierwszych projektach implementacji Dyrektywy 2018/822. Uwagi te nadal należy uznać za aktualne, pomimo że w procesie legislacyjnym nie zostały wzięte pod uwagę.
Obecnie, od końca 2022 r. zmieniło się postrzeganie kwestii zgłaszania schematów podatkowych przez tzw. promotorów, w tym radców prawnych i adwokatów. Trybunał Sprawiedliwości w swoim orzeczeniu, badając zgodność Dyrektywy 2018/822 z Kartą Praw Podstawowych, stwierdził bowiem jednoznacznie, że przepis Dyrektywy odnoszący się do obowiązków promotorów „jest nieważny w świetle art. 7 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej w zakresie, w jakim jego stosowanie przez państwa członkowskie skutkuje nałożeniem na adwokata owej dyrektywy, ze zmianami […] ze względu na tajemnicę zawodową, do której zachowania jest zobowiązany – obowiązku bezzwłocznego powiadomienia każdego innego pośrednika, który nie jest jego klientem, o ciążących na nim na mocy art. 8ab ust. 6 owej dyrektywy, ze zmianami, obowiązkach zgłoszeniowych.”
W skrócie oznacza to, że zasady tajemnicy zawodowej zawodów zaufania publicznego zostały usytuowane wyżej niż publiczny interes fiskalny (zgłaszanie schematów podatkowych służyć ma wyeliminowaniu nieprawidłowości, które naruszają funkcjonowanie rynku wewnętrznego). Tajemnica ta bowiem stanowi istotny element prawa do poszanowania życia prywatnego i do rzetelnego procesu, co więcej, niezbędna relacja zaufania między klientem a jego doradcą może zostać utrzymana tylko wtedy, gdy klient ma gwarancję, że to, co przekaże w zaufaniu swojemu doradcy, nie zostanie ujawnione. Sam fakt skorzystania z pomocy adwokata (analogicznie – radcy prawnego w polskim systemie prawnym) jest już objęty wspomnianą tajemnicą. W konsekwencji adwokat czy radca prawny nie może przekazywać stronom trzecim lub organom jakichkolwiek informacji dotyczących uzgodnienia transgranicznego, nawet jeśli jego działanie ogranicza się do zwykłej opinii.
Wnioskiem powyższego orzeczenia jest to, że ograniczanie zakresu zgłoszenia przez radcę prawnego czy adwokata schematu podatkowego jego klienta w ten sposób, że zgłoszenie jest „anonimizowane” nie wystarcza. Od osób obowiązanych do bezwzględnego zachowania tajemnicy nie można wymagać w ogóle aktywności w zakresie zgłaszania organom podatkowym modelów optymalizacji podatkowej, która swoją drogą nie stanowi czynu niedozwolonego a jedynie lukę prawną.
Na marginesie należy zastrzec, że wyrok Trybunału w żadnej mierze nie może być oceniany jako działanie nakierowane przeciwko polskiej praworządności, bowiem postępowanie toczyło się wobec innego państwa Unii, tj. Królestwa Belgii. Niemniej jednak uniwersalne tezy wyroku i ostatecznie uznanie nieważności postanowień na poziomie Dyrektywy powinny mieć swój skutek we wszystkich krajach Unii Europejskiej.
[1] „Tajemnica zawodowa radcy prawnego jako ograniczenie przymusu raportowania schematów podatkowych”, publ. OBSiL „Tajemnica zawodowa radcy prawnego”, red. R. Stankiewicz, 2018, s. 73. Pełny tekst dostępny TUTAJ.
Materiał prasowy: radca prawny Karolina Kisiel.
fot. Karolina Kisiel, Kancelaria Prawna GFP_Legal Wrocław
#TajemnicaZawodowa #OchronaDanych #PrawoUE #OrzeczenieTrybunałuUE #ZawodyZaufaniaPublicznego #WolneZawody #OrdynacjaPodatkowa #SchematyPodatkowe #MDR #KIRP #KancelariaPrawnaWrocław #GFPLegal
