Praktyczne problemy wydawania wiążących poleceń prawa holdingowego w obszarze prawa pracy i praktyce ADR
W dniu 13 października 2022 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu spółek handlowych, która wprowadziła możliwość utworzenia formalnej grupy spółek, czyli tzw. koncernu prawnego. Założeniami leżącymi u podstaw wprowadzenia tychże zmian była możliwość lepszego zarządzania w grupach kapitałowych, w szczególności z udziałem Skarbu Państwa.
Do projektu nowelizacji uwagi wnieśli przedstawiciele nauki oraz doświadczeni praktycy. W większości uwagi te dotyczyły niejasnych skutków wydawania wiążących poleceń przez spółkę dominującą spółkom zależnym oraz niejasnym kryteriom określenia interesu grupy spółek. Możliwość bezpośredniego wydawania poleceń spółkom zależnym jest propozycją być może kuszącą, jednakże na ten moment – po 9 miesiącach od wprowadzenia zmian – nadal kontrowersyjną i niepewną. Dowodem na to jest chociażby fakt, że spółki z udziałem Skarbu Państwa, pomimo dedykowania im tych przepisów, stronią od tworzenia grupy spółek, posiłkując się w zarządzaniu dotychczas funkcjonującymi narzędziami. Wiążące polecenie ułatwia scentralizowane zarządzanie grupą oraz wykazanie odpowiedzialności rzeczywistego decydenta lub uchylającego się od jego wykonania. Jednakże w grupach zintegrowanych, o silnych powiązaniach personalnych, korporacyjnych i umownych oraz o istotnym udziale spółek pomocniczych wiążące polecenie nie stanowi niezbędnego narzędzia zapewnienia należytej organizacji grupy. Pomimo formalnie wiążącego charakteru polecenia, istnieje sporo wątpliwości co do jego charakteru, zwłaszcza w sytuacjach, w których duże znaczenie ma czynnik ludzki.
Powstanie koncernu prawnego poddaje pod dyskusję weryfikacje zasad w obszarze zatrudniania pracowników. W doktrynie na temat tzw. pracodawcy rzeczywistego, która już obecnie wyraźnie dąży do zidentyfikowania podmiotu, który faktycznie jest beneficjentem świadczenia pracownika, przez co podaje w wątpliwość prawidłowość sytuacji zatrudnienia pracownika przez podmiot uzależniony i pozbawiony uprawnień właścicielskich, jako sytuację nadużycia konstrukcji osobowości prawnej lub konstrukcji pracodawcy z art. 3 Kodeksu pracy. Aktualnie, pomimo braku szczególnych przepisów prawa przeciwdziałającym powyższym nadużyciom, Sąd Najwyższy stwierdził, że niezależnie od tego, kto formalnie posiada status pracodawcy, wystarczająca jest odpowiednia wykładnia przepisów dotyczących równego traktowania pracowników, sprowadzająca się do przyjęcia, że w przypadku nadużycia przez spółkę dominującą konstrukcji osobowości prawnej, ocena naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu może nastąpić przez porównanie sytuacji pracownika spółki zależnej będącej pracodawcą z sytuacją pracowników spółki dominującej.
Newralgiczne staje się także zagadnienie wprowadzenia zasad rozwiązywania sporów wewnątrz grupy (które zdarzają się nierzadko) z pomocą wiążących poleceń. Nowelizacja w zakresie prawa holdingowego nie wskazuje wprost na możliwości rozstrzygania sporów pomiędzy spółkami z grupy spółek przez którąkolwiek ze spółek w niej uczestniczącej. Dotychczas kwestia ta również nie była uregulowana. Niemniej jednak w praktyce takie rozwiązanie jest możliwe, a podstawę jego wdrożenia można upatrywać w art 3531 Kodeksu cywilnego poprzez zawarcie przez uczestników grupy spółek porozumienia przewidującego wprowadzenie mechanizmu pozasądowego rozwiązywania sporu.
Istotą pozasądowego rozwiązywania sporu (ADR) jest po pierwsze jego dobrowolność, a po drugie poddanie jego rozstrzygnięcia, według ściśle określonych reguł znanych z góry, przez niezależnego i bezstronnego mediatora. W przypadku poddania rozstrzygnięcia sporu przez którąkolwiek ze spółek uczestniczącej w grupie spółek, której funkcjonowanie ze swej istoty opiera się na kierowaniu się wspólną strategią gospodarczą w celu realizacji wspólnego interesu, obrona tezy, że mediator (najczęściej spółka dominująca) nie był zainteresowany kierunkiem rozstrzygnięcia jest utrudniona.
W dużym uproszczeniu, mamy do czynienia z kazuistycznymi, lecz niezwykle skomplikowanymi zagadnieniami, jednakże dopóki grupy spółek nie zaczną funkcjonować w szerokim zakresie, rozwiązania tychże problemów pozostaną jedynie domeną teorii.
Materiał prasowy: radca prawny Karolina Kisiel.
fot. Karolina Kisiel
Kancelaria Prawna GFP_Legal Wrocław
#WiążacePolecenia #PrawoHoldingowe #KoncernPrawny #Holding #GrupaSpółek #ADR #PrawoPracy #NowelizacjaKSH #GFPLegal #KancelariaPrawnaWrocław
