Podsumowanie webinaru dla dietetyków PRAWO (DLA?) DIETETYKA – sprawa wielkiej wagi
W dniu 8 listopada 2022 roku online odbyło się darmowe szkolenie dla dietetyków dotyczące wybranych kwestii prawnych dotyczących wykonywania zawodu dietetyka. Na zaproszenie magazynu Food Forum nasz ekspert z prawa żywnościowego aplikantka adwokacka Karolina Witczak miała przyjemność poruszyć temat zmian związanych z wprowadzeniem konsultacji dietetycznych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej oraz omówić projekt przepisów o dietetykach jako zawodzie medycznym. Poniżej prezentujemy podsumowanie najważniejszych zagadnień poruszanych na webinarium wraz z aktualizacją stanu prawnego w tej materii.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Jakie zmiany nastąpiły w przepisach dotyczących dietetyków.
- Jakie są założenia tzw. opieki koordynowanej.
- Jakie konsekwencje dla dietetyków wiążą się z uchwaleniem ustawy o niektórych
zawodach medycznych.
Zapraszamy do lektury!
Dietetyk w POZ
Od 1 października 2022 r. weszły w życie przepisy, zgodnie z którymi konsultacje dietetyczne mają być dostępne w placówkach POZ. Wynika to z ogólnej reformy w systemie ochrony zdrowia, która wprowadza opiekę koordynowaną jako świadczenie gwarantowane [1]. Szczegółowe zasady związane z zasadami świadczenia opieki koordynowanej, w tym konsultacji dietetycznych, są uregulowane w zarządzeniu Prezesa NFZ [2].
Zgodnie z przyjętymi założeniami, pacjent POZ ma zostać „obsłużony” kompleksowo, uzyskać dostęp do profesjonalnej i specjalistycznej opieki. Intencja przyświecająca zmianom jest taka, żeby odciążyć lekarzy specjalistów, a znaczną część problemów zdrowotnych pacjentów rozwiązywać już w przychodniach.
Świadczenia opieki koordynowanej, obejmujące również konsultacje dietetyczne, mają być realizowane w co najmniej jednym z następujących obszarów: kardiologia, diabetologia, choroby płuc i endokrynologia. Zgodnie z przepisami, w każdej z tych czterech kategorii pacjent ma mieć prawo do porady kompleksowej, która obejmuje wywiad, badanie, analizę wyników badań i stosowne leczenie, zlecenie niezbędnych konsultacji specjalistycznych i badań diagnostycznych, a także opracowanie Indywidualnego Planu Opieki Medycznej (IPOM), który obejmuje także konsultacje dietetyczne. Jak wynika z zarządzenia Prezesa NFZ, w ramach świadczeń gwarantowanych jeden pacjent może otrzymać rocznie nie więcej niż 3 konsultacje dietetyczne.
Kwalifikacje dietetyka w POZ
Przepisy o dietetykach w POZ precyzują jakie kwalifikacje ma spełniać osoba udzielająca konsultacji dietetycznych. Mogą one być świadczone przez dietetyka:
- po ukończeniu szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej i uzyskaniu tytułu zawodowego dietetyka lub dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie dietetyka,
- po ukończeniu technikum lub szkoły policealnej i uzyskaniu tytułu zawodowego technika technologii żywienia w specjalności dietetyka,
- po uzyskaniu tytułu zawodowego magistra lub licencjata na kierunku dietetyka,
- po uzyskaniu tytułu magistra ze studiów wyższych rozpoczętych przed 1 października 2007 r. o specjalności dietetyka obejmujących co najmniej 1784 godziny kształcenia w zakresie dietetyki,
- po uzyskaniu tytułu magistra lub inżyniera ze studiów wyższych rozpoczętych przez 1 października 2007 r. na kierunku technologia żywności i żywienie człowieka o specjalności żywienie człowieka.
W związku z nową funkcją dietetyka w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej, pojawiła się dla dietetyków możliwość pracy w przychodniach i wspomagania procesu leczenia poprzez zalecenia i konsultacje dietetyczne.
Dietetyk jako zawód medyczny
Kolejnym tematem poruszonym na listopadowym spotkaniu były prace nad projektem ustawy o niektórych zawodach medycznych.
Regulacja o randze ustawy wprowadzająca ochronę dla zawodu dietetyka jest od lat wyczekiwana przez środowisko. Dla porządku należy wskazać, że nieprawdą jest, że zawód dietetyka nie ma w polskim prawie żadnego unormowania. Obecnie obowiązują już rozporządzenia, czyli akty prawne niższej rangi niż ustawa, które odnoszą się do zawodu dietetyka czy zawodów związanych z dietetyką. [3] Przepisy te nie rozwiązują kompleksowo problemów związanych z sytuacją prawną osób, które świadczą usługi z zakresu dietetyki, ani globalnie nie chronią interesów pacjentów lub klientów takich osób.
Wprowadzenie ustawy regulującej zawód dietetyka ma na celu rozwiązanie wielu problemów. Przede wszystkim, ustawa ma określić podstawowe zadania osób, które tytułują się dietetykami. Po drugie, ma regulować kwalifikacje i kompetencje, które są niezbędne dla wykonywania zawodu. Dotyczy to zarówno wykształcenia, ale też obowiązków związanych z doskonaleniem zawodowym i zachowaniem standardów etycznych. Przepisy mają dać też długo wyczekiwaną ochronę tytułu zawodowego, czyli zabronić niewykwalifikowanym osobom przedstawiać i reklamować się jako dietetycy.
Projekt ustawy o niektórych zawodach medycznych
Pierwsze oficjalne prace nad projektem w obecnym kształcie rozpoczęły się na początku 2022 r. [4] Warto podkreślić, że projekt ustawy ewoluuje. Obecnie najnowsza dostępna wersja to dokument z 15 stycznia 2023 r. [5], który różni się od tego omawianego podczas webinaru 8 listopada 2022 r. Podstawowe założenia projektu i jego trzon pozostają takie same, zmieniły się jednak szczegóły zaproponowanych rozwiązań. Niniejsze omówienie dotyczy wersji projektu ustawy z dnia 15 stycznia 2023 r.
Nowe przepisy nie będą dotyczyły wyłącznie zawodu dietetyka. Ustawa będzie nosić nazwę „o niektórych zawodach medycznych” i jako taka zawierać regulacje o łącznie 17 zawodach. Oprócz dietetyka zawodami medycznymi będą między innymi asystentka i higienistka stomatologiczna, logopeda, technik farmaceutyczny, technik masażysta i inne. Jak wynika z obecnie obowiązującej ustawy o działalności leczniczej [6], osobą wykonującą zawód medyczny jest osoba uprawniona do udzielania świadczeń zdrowotnych i legitymująca się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny.
Dietetyk – czyli kto?
W przypadku dietetyka wykonywanie czynności zawodowych będzie polegać w szczególności na planowaniu, wdrażaniu i nadzorowaniu dietetycznego żywienia indywidualnego, zbiorowego i leczniczego. Szczegółowy wykaz czynności dietetyka ma zostać określony w rozporządzeniu. Dietetycy zyskają prawo wglądu do dokumentacji medycznej pacjenta w takim zakresie, w jakim będzie to niezbędne do wykonywania przez nich zadań zawodowych. W ustawie prawdopodobnie wprost wskaże się obowiązek, aby zawód medyczny był wykonywany z należytą starannością, zgodnie z wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej i umiejętnościami niezbędnymi do wykonywania tego zawodu, z poszanowaniem praw pacjenta i dbałością o jego bezpieczeństwo. Za naruszenie zasad związanych w wykonywaniem zawodu będzie groziła odpowiedzialność dyscyplinarna.
Zgodnie z projektem ustawy, żeby wykonywać zawód medyczny, w tym zawód dietetyka, trzeba będzie spełniać określone warunki. Najwięcej emocji budzą wymagania dotyczące odbytej edukacji. W obecnym kształcie kwalifikacje osoby mającej wykonywać zawód medyczny znajdują się w załączniku do projektu ustawy. Dla dietetyka prawdopodobnie będzie wymagało się:
- uzyskania tytułu zawodowego co najmniej licencjata ze studiów w zakresie dietetyki rozpoczętych po 30 września 2012 r.,
- uzyskania tytułu zawodowego co najmniej licencjata na kierunku (specjalności) dietetyka – w przypadku studiów rozpoczętych przed dniem 1 października 2012 r.,
- uzyskania tytułu zawodowego co najmniej licencjata ze studiów na kierunku technologia żywności i żywienie człowieka w specjalności żywienie człowieka – w przypadku studiów rozpoczętych przed 1 października 2007 r.,
- uzyskania tytułu zawodowego lub dyplomu potwierdzające kwalifikacje zawodowe w zawodzie dietetyk ze szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej – w przypadku rozpoczęcia tej szkoły przez 1 września 2013 r., albo uzyskanie tytułu zawodowego technik technologii żywienia w specjalności dietetyka ze szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej.
W Polsce będą także akceptowane uprawnienia zawodowe zdobyte zagranicą – na zasadach opisanych w projekcie ustawy. Dodatkowo od przedstawicieli zawodów medycznych będzie wymagało się znajomości języka polskiego, niekaralności za umyślne przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwa skarbowe, pełni praw publicznych i pełnej zdolności do czynności prawnych.
Urlop na podnoszenie kwalifikacji
Zachowanie wysokich standardów usług świadczonych przez dietetyków będzie również możliwe dzięki nałożeniu na przedstawicieli tego zawodu obowiązku rozwoju zawodowego. Dietetycy będą musieli stale podnosić swoje kwalifikacje i aktualizować wiedzę, co będzie podlegało ewidencji w karcie rozwoju zawodowego. Na potrzeby udziału w szkoleniach dietetykom będzie przysługiwało 6 dni urlopu w roku.
Rejestr dietetyków
W planach jest także wprowadzenie Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu. Przedstawiciele zawodów medycznych, w tym dietetycy, będą mieli obowiązek wpisania się do ewidencji. Wpis prawdopodobnie będzie kosztował 100 zł. W rejestrze będą się znajdowały takie informacje jak imię i nazwisko osoby wykonującej zawód medyczny, numer wpisu, informacja o wykonywanym zawodzie, informacje o wykształceniu, nazwa i adres miejsca wykonywania zawodu i inne. Ewidencja będzie częściowo jawna.
Ochrona tytułu dietetyka
Wreszcie zostanie wprowadzona wyczekiwana zmiana – wymienione w ustawie zawody medyczne będą podlegać ochronie prawnej. Oznacza to, że wyłącznie osoby mające odpowiednie uprawnienia będą mogły tytułować się dietetykiem. Podszywanie się pod dietetyka lub świadczenie usług zarezerwowanych dla tej profesji bez uprawnień będzie zakazane pod groźbą grzywny, a nawet ograniczenia wolności.
Pożądane zmiany czy niepotrzebny kaganiec?
Wydaje się, że zawód dietetyka wreszcie doczeka się długo pożądanych zmian. Wprowadzenie dla pacjentów możliwości uzyskania konsultacji dietetycznych w przychodniach był od lat postulowany. Praktycy sygnalizują jednak, że dietetyków w publicznej ochronie zdrowia nie ominie problem od lat znany innym zawodom medycznym – niedofinansowanie. Wskazuje się, że ze względu na stawki proponowane przez NFZ za konsultacje dietetyczne nie będzie wielu chętnych, aby pomagać pacjentom w przychodniach.
Środowisko jest również zgodne co do tego, że zawód dietetyka wymaga uregulowania na poziomie ustawowym. Kierunek tych zmian wydaje się korzystny. Niemal pewne jest, że zawód będzie podlegał ochronie prawnej, że zostaną wskazane kwalifikacje konieczne, aby wykonywać tę profesję oraz że dietetycy będą podlegać odpowiedzialności dyscyplinarnej. Należy jednak mieć na uwadze, że omawiana regulacja jest na etapie przygotowania i jej ostateczny kształt może odbiegać od projektu. Zachęcamy jednak, żeby śledzić proces legislacyjny, aby być przygotowanym na nieuchronne zmiany.
Autorem publikacji jest nasz ekspert z prawa żywnościowego aplikantka adwokacka Karolina Witczak .
Materiał ukazał się w specjalistycznym czasopiśmie o zdrowym odżywianiu pn. Food Forum, wydanie luty – marzec 2023 r., nr 1 (53)/2023. Czasopismo dostępne w prenumeracie na stronie internetowej wydawcy TUTAJ oraz w salonach sprzedaży sieci Empik.
fot. Karolina Witczak, Kancelaria Prawna GFP Legal Wrocław
