Praca zdalna – nowelizacja kodeksu pracy
Praca zdalna jako konsekwencja okresu pandemii do tej pory uregulowana była jedynie w tzw. ustawie covidowej z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Obowiązujące przepisy Kodeksu pracy nie zawierają uregulowań prawnych w tej materii. W związku z tym po ponad dwóch latach od jej wprowadzenia przygotowany został Rządowy Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw zawierający rozwiązania w tym zakresie. Obecnie, projekt po uchwaleniu nielicznych poprawek przez Senat, powrócił do Sejmu, który obrady nad nimi zaplanował na 11-13 stycznia 2023 r.
Czym jest praca zdalna?
Przepisy dotyczące pracy zdalnej zgodnie z projektem miałyby zostać dodane do Kodeksu pracy rozdziałem II c i zastąpić obowiązującą regulację dotyczącą telepracy. Praca zdalna została zdefiniowana w pierwszym artykule tego rozdziału i może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość. Powyższe oznacza, iż praca będzie mogła być wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy jako praca zdalna albo też tylko częściowo jako praca zdalna.
W jaki sposób może być wprowadzona?
Projekt ustawy zakłada, że praca zdalna będzie mogła być wykonywana na podstawie uzgodnienia między stronami umowy o pracę zarówno z inicjatywy pracodawcy jak i na wniosek pracownika. W szczególnie uzasadnionych przypadkach pracodawcy przysługiwać będzie uprawnienie wydania polecenia wykonywania pracy zdalnej. Dopuszczalność jego wydania zaistnieje jednak tylko w okresie obowiązywania stanu nadzwyczajnego, stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu, a także w okresie, w którym zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu pracy nie jest czasowo możliwe z powodu działania siły wyższej.
Dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy zdalnej będzie uzależnione od złożenia przez niego oświadczenia w postaci papierowej lub elektronicznej, zawierającego potwierdzenie, że na stanowisku pracy zdalnej w miejscu wskazanym przez pracownika i uzgodnionym z pracodawcą są zapewnione bezpieczne i higieniczne warunki tej pracy.
Wniosek pracownika nie będzie co do zasady dla pracodawcy wiążący, ale projekt dopuszcza pewne wyjątki. Dotyczą one:
- pracownicy w ciąży,
- pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 4 roku życia (poprawki Senatu zakładają wiek 10 lat),
- pracownika sprawującego opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadających orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Senat zaproponował również rozszerzenie powyższego katalogu o pracowników posiadających orzeczenie o niepełnosprawności lub o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Zgodnie z procedowanymi regulacjami nie każdy rodzaj prac będzie mógł być wykonywany w tej formie. W miejscu zamieszkania pracownika lub w innym miejscu wskazanym przez pracownika nie będzie możliwe powierzenie wykonywania prac:
- szczególnie niebezpiecznych,
- w wyniku których następuje przekroczenie dopuszczalnych norm czynników fizycznych określonych dla pomieszczeń mieszkalnych,
- z czynnikami chemicznymi stwarzającymi zagrożenie, o których mowa w przepisach w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem czynników chemicznych w miejscu pracy,
- związanych ze stosowaniem lub wydzielaniem się szkodliwych czynników biologicznych, substancji radioaktywnych oraz innych substancji lub mieszanin wydzielających uciążliwe zapachy,
- powodujących intensywne brudzenie.
Nowe uprawnienie pracodawcy – prawo kontroli
W projekcie pracodawcy przyznane zostało szczególne uprawnienie, jakim jest prawo przeprowadzenia kontroli wykonywania pracy zdalnej przez pracownika, w szczególności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy lub przestrzegania wymogów w zakresie bezpieczeństwa i ochrony informacji. Kontrola będzie mogła być przeprowadzona jedynie w porozumieniu z pracownikiem w miejscu wykonywania pracy zdalnej oraz w godzinach jego pracy. Jeżeli pracodawca w trakcie takiej kontroli stwierdzi uchybienia w przestrzeganiu przepisów i zasad będzie miał prawo do zobowiązania pracownika do usunięcia stwierdzonych uchybień we wskazanym terminie albo cofnięcia zgody na wykonywanie pracy zdalnej.
Okazjonalna praca zdalna
Przygotowany projekt zawiera jeszcze jedną ważną regulację. Przewiduje możliwość okazjonalnej pracy zdalnej, która może być wykonywana na wniosek pracownika złożony w formie papierowej bądź elektronicznej, w wymiarze nieprzekraczającym 24 dni (bądź 30 dni – poprawka Senatu) w roku kalendarzowym. Przepis ten wskazuje na to, iż taka praca znajdzie zastosowanie jedynie w okolicznościach incydentalnych i szczególnych, uzasadnionych interesem bądź potrzebą pracownika.
Oczekiwana przez ponad dwa lata nowelizacja Kodeksu pracy wynika z konieczności uregulowania wykonywania pracy zdalnej. Ma być ona rozwiązaniem do zastosowania w warunkach typowych, na stałe, a nie jak obecnie – w warunkach nadzwyczajnych. Przewidywany termin wejścia w życiu nowych przepisów to marzec 2023 r.
Przebieg procesu legislacyjnego wraz z projektem ustawy można znaleźć TUTAJ
Materiał prasowy: aplikantka radcowska Dominika Sadkowska .
fot. Dominika Sadkowska, Kancelaria Prawna GFP_Legal Wrocław
