Prawne uwarunkowania zawodu dietetyka
W przeciwieństwie do zawodu lekarza, dentysty, pielęgniarki, położnej, ratownika medycznego, farmaceuty, felczera czy diagnosty laboratoryjnego, zawód dietetyka nie został uregulowany w odrębnym akcie rangi ustawowej. Tym samym brak jest jednolitych zasad precyzujących warunki dostępu do zawodu i posługiwania się tytułem zawodowym dietetyka. Pomimo tego, w obowiązującym stanie prawnym, odnaleźć można szereg aktów wykonawczych, które pozwalają na częściowe określenie warunków wykonywania tego zawodu. Ponadto, przyjmuje się, że osoba wykonująca zawód dietetyka, po spełnieniu ustawowych przesłanek, może zostać zakwalifikowana do osób wykonujących zawód medyczny, tj. osób uprawnionych na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz legitymujących się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny.
Artykuł na ten temat ukazał się na łamach portalu Journal of NutriLife – Czasopismo Poświęcone Dietetyce i Technologii Żywności, a jego autorem jest Paulina Szukalska z Kancelarii Prawnej GFP Legal.
Polecamy !
Częściowy charakter regulacji warunków wykonywania zawodu dietetyka
W przeciwieństwie do zawodu lekarza, dentysty, pielęgniarki, położnej, ratownika medycznego, farmaceuty, felczera czy diagnosty laboratoryjnego, zawód dietetyka nie został uregulowany w odrębnym akcie rangi ustawowej. Pomimo tego w obowiązującym stanie prawnym odnaleźć można szereg rozporządzeń, które w częściowy sposób normują warunki wykonywania zawodu dietetyka.
Jednym z aktów prawnych, w którym wyróżniono zawód dietetyka jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. z 2018 r. poz. 227). Dietetycy znaleźli się w grupie specjalistów oraz techników i średniego personelu do spraw zdrowia.
Warunki wykonywania zawodu dietetyka w pewnym zakresie zostały również uregulowane w załączniku do Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami (Dz.U. Nr 151, poz. 896). Rozporządzenie rozróżnia bowiem aż pięć stanowisk (starszy asystent dietetyki, asystent dietetyki, młodszy asystent dietetyki, starszy dietetyk i dietetyk) związanych z dietetyką wraz ze wskazaniem wymaganych kwalifikacji oraz liczby lat pracy w zawodzie. Na marginesie warto zaznaczyć, że zgodnie z art. 2 pkt 4) ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2018 r. poz. 160) podmiotami leczniczymi niebędącymi przedsiębiorcami są jedynie samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jednostki budżetowe, w tym państwowe jednostki budżetowe tworzone i nadzorowane przez Ministra Obrony Narodowej, ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, posiadające w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej lub położną podstawowej opieki zdrowotnej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 października 2017r. o podstawowej opiece zdrowotnej oraz jednostki wojskowe w zakresie, w jakim wykonują działalność leczniczą. Chcąc podjąć zatrudnienie w tych jednostkach na stanowisku związanym z zawodem dietetyka konieczne będzie zatem spełnienie wymogów wskazanego powyżej rozporządzenia.
Do zawodu dietetyka odnosi się ponadto Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej (Dz.U. z 2018 r. poz. 465), w którym dietetyk został wymieniony łącznie z personelem pielęgniarskim, psychologiem, fizjoterapeutą oraz lekarzem jako osoba uprawniona do realizacji niektórych świadczeń gwarantowanych.
Uzyskanie kwalifikacji w zawodzie dietetyka
Obecnie wykonywanie zawodu dietetyka w najpełniejszym zakresie wiąże się z ukończeniem wyższych studiów licencjackich bądź magisterskich na kierunku dietetyka. Niegdyś kształcenie dietetyków odbywało się także na poziomie szkolnictwa średniego, tj. w szkołach policealnych publicznych i niepublicznych o uprawieniach publicznych. Absolwent takiej szkoły uzyskiwał tytuł zawodowy dietetyka po pozytywnym złożeniu egzaminu zawodowego i uzyskaniu dyplomu. W obecnym stanie prawnym niezwykle istotny jest również brak możliwości nabycia kwalifikacji zawodowych dietetyka w wyniku ukończenia studiów podyplomowych. Znajduje tu zastosowanie ogólna zasada, że w zakresie studiów podyplomowych można jedynie podnosić posiadane kwalifikacje, a nie uzyskiwać nowy tytuł zawodowy.
Brak kompleksowej regulacji w zakresie warunków posługiwania się tytułem zawodowym i dostępu do zawodu dietetyka powoduje, iż ukończenie różnego rodzaju kursów bądź szkoleń z zakresu dietetyki może dawać podstawę do mianowania się „dietetykiem”. Wymagania dotyczące uzyskania określonych kwalifikacji zawodowych (w tym m.in. ukończenia studiów wyższych bądź szkoły policealnej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej i uzyskanie tytułu zawodowego dietetyk lub dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie dietetyk) obecnie dotyczą jedynie osób wykonujących zawód dietetyka na rzecz podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami.
Posiadanie określonego wykształcenia w zakresie dietetyki może mieć wpływ nie tylko na możliwość podjęcia zatrudnienia w podmiotach leczniczych, ale również warunkuje uzyskanie członkostwa w stowarzyszeniach zrzeszających dietetyków. Aktualnie członkiem Polskiego Towarzystwa Dietetyki może zostać wyłącznie osoba, która spełnia jedno z wymagań: ukończyła studia wyższe na kierunku dietetyka zgodnie ze standardami kształcenia określonymi w odrębnych przepisach i uzyskała tytuł licencjata lub magistra na tym kierunku, rozpoczęła przed dniem 1 października 2007 r. studia wyższe w specjalności dietetyka, obejmujące co najmniej 1784 godziny kształcenia w zakresie dietetyki i uzyskała tytuł licencjata lub magistra, rozpoczęła przed dniem 1 października 2007 r. studia wyższe na kierunku technologia żywności i żywienie człowieka o specjalności żywienie człowieka i uzyskała tytuł inżyniera i magistra inżyniera na tym kierunku lub ukończyła szkołę policealną publiczną lub niepubliczną z uprawnieniami szkoły publicznej i uzyskała dyplom dietetyka.
Dietetyk jako zawód medyczny
Zgodnie z definicją znajdującą się w art. 2 ust. 1 pkt 2) ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o działalności leczniczej osoba wykonującą zawód medyczny to osoba uprawniona na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz legitymująca się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny. Czy w świetle powyżej definicji zawód dietetyka może być zakwalifikowany do kategorii zawodów medycznych?
Na wstępie zostało już podkreślone, iż zawód dietetyka nie znalazł uregulowania w akcie prawnym rangi ustawowej. Powszechnie przyjmuje się jednak, iż mianem zawodów medycznych określa się zarówno zawody regulowane ustawowo jak i te, dla których przepisy nie precyzują zasad wykonywania. Stanowisko to podzielił m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 8 października 2013 r. (sygn. akt: I SA/Sz 464/13), zgodnie z którym: „z definicji osoby wykonującej zawód medyczny wynika, że jest nią zarówno osoba uprawniona do udzielania świadczeń zdrowotnych na podstawie odrębnych przepisów prawa, jak i osoba legitymującą się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny. Racjonalizm ustawodawcy nakazuje przyjąć, iż definiując ww. pojęcie miał on świadomość, że są takie zawody medyczne, których wykonywanie regulują odrębne przepisy oraz zawody medyczne, dla których nie ma takich odrębnych przepisów”.
Drugą przesłanką, pozwalającą na zaliczenie danego zawodu do kategorii zawodów medycznych, jest uprawnienie do udzielania tzw. świadczeń zdrowotnych. Zgodnie z definicją zawartą w art. 1 pkt 10 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011r. o działalności leczniczej – świadczenie zdrowotne to działania służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia lub przepisów odrębnych regulujących zasady ich wykonywania. Z uwagi na fakt, iż porady udzielane przez dietetyków mają na celu m.in. leczenie lub zahamowanie chorób, poprawę stanu zdrowia i wpływ na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmu, spełnione zostają wymogi związane z udzielaniem tzw. świadczeń zdrowotnych.
Kluczowym kryterium pozwalającym na wyróżnienie „osób wykonujących zawód medyczny” jest posiadanie przez te osoby odpowiednich kwalifikacji, pozwalających na stałe wykonywanie w celach zarobkowych zajęcia wiążącego się z medycyną. W takim wypadku kwalifikacje utożsamiać należy z zasobem wiedzy i umiejętności wymaganych do udzielenia świadczenia zdrowotnego.
Powyższe kryterium „fachowości” z pewnością spełnia osoba, która ukończyła studia wyższe na kierunku dietetyka. Uzasadnienia takiego stanowiska można dopatrywać się np. w § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 czerwca 2017 r. w sprawie specjalizacji w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia (Dz.U. z 2017 r. poz. 1217), w którym ustalono wykaz dziedzin mających zastosowanie w ochronie zdrowia, w których może być uzyskiwany tytuł specjalisty. W § 2 ust. 4 wskazanego rozporządzenia postanowiono, że do specjalizacji w dziedzinach, o których mowa w ust. 1, może przystąpić osoba, która ukończyła kierunek studiów wymieniony w załączniku nr 2 do rozporządzenia. Jednym ze wskazanych tam kierunków studiów wyższych jest dietetyka.
Mając na uwadze powyższe rozważania, należy uznać iż w przypadku spełnienia opisanych wymogów, wykonywanie zawodu dietetyka przez określoną osobę może jednocześnie stanowić wykonywanie zawodu medycznego.
Postulaty w zakresie regulacji zawodu dietetyka
Od wielu lat środowisko dietetyków zgłasza postulat uregulowania prawnych aspektów wykonywania zawodu. Na skutek prowadzonych prac legislacyjnych powstał m.in. projekt ustawy o niektórych zawodach medycznych i zasadach uzyskiwania tytułu specjalisty w innych dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia. Treść powołanego aktu zawiera szczegółowo określone kwalifikacje zawodowe, którymi winien legitymować się dietetyk oraz wyliczenie zadań zawodowych, do wykonywania których uprawnione są osoby wykonujące poszczególne zawody medyczne. Uzasadnieniem dla ustawowej formy regulacji zawodu dietetyka są zagrożenia związane z wykonywaniem tego zawodu medycznego przez osoby bez odpowiednich kwalifikacji. Często zdarza się, iż osoby pracujące jako dietetycy wykonują swój zawód na zasadzie przyuczania do zawodu dopiero na objętym stanowisku pracy. Ujednolicenie zasad określających dostęp do zawodu dietetyka pozwoliłoby na znaczne ograniczenie zagrożeń wynikających z braku odpowiedniego przygotowania do wykonywania tego zawodu.
Pełen tekst artykułu dostępny również online w portalu Journal of NutriLife TUTAJ.
