Gwarancja zapłaty za roboty budowlane
Zatory płatnicze są w dzisiejszych czasach zmorą firm działających w branży budowlanej, zwłaszcza tych z sektora MŚP, które w największym stopniu odczuwają problemy z dostępem do finansowania. W takiej sytuacji przydatne może okazać się skorzystanie z przysługującej wykonawcy gwarancji zapłaty.
Kontrakty budowlane zawierają standardowo klauzule, zgodnie z którymi płatności na rzecz wykonawcy dokonywane są partiami, po zakończeniu kolejnych etapów inwestycji. W istocie oznacza to więc, że wykonawca przejmuje częściowo kredytowanie procesu budowlanego. Samo w sobie nie stanowi to jeszcze problemu. Zagrożenie pojawia się dopiero wówczas, gdy wykonawca zaczyna de facto kredytować inwestycję w zakresie znacznie większym niż pierwotnie zamierzał, a tak właśnie dzieje się w przypadku zatorów płatniczych. Z jednej bowiem strony środki za wykonane roboty nie spływają zgodnie z harmonogramem, a z drugiej inwestor naciska na kontynuowanie inwestycji, grożąc naliczeniem kar umownych bądź odstąpieniem od umowy. Właśnie przed tego rodzaju zagrożeniami chronić ma wykonawcę gwarancja zapłaty.
Co to jest gwarancja zapłaty?
Gwarancja zapłaty to instrument, który uwalnia wykonawcę od kaprysów inwestora, dając mu pewność, że jego roszczenia z tytułu wykonanych robót zostaną zaspokojone. Efekt ten jest osiągany przez zaangażowanie podmiotu trzeciego – banku lub zakładu ubezpieczeń, który przyjmuje na siebie obowiązek spełnienia świadczenia należnego wykonawcy po przedstawieniu przez niego opisanych w gwarancji dokumentów. Istotne jest przy tym, iż inwestor nie ma możliwości zablokowania takiej wypłaty.
Gwarancja zapłaty zabezpiecza roszczenia wykonawcy do wysokości umówionego wynagrodzenia (włącznie z wynagrodzeniem za wykonanie robót dodatkowych lub koniecznych, zaakceptowanych przez inwestora na piśmie). Może ona występować jako gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa lub też jako poręczenie bądź akredytywa udzielone przez bank. W praktyce najbardziej popularne są gwarancje bankowe i ubezpieczeniowe.
Należy nadmienić, że koszty ustanowienia gwarancji ponoszone są przez inwestora i wykonawcę w częściach równych.
Treść gwarancji zapłaty
Treść gwarancji zapłaty nie jest regulowana przepisami, a Strony mają tutaj znaczną swobodę.
Najistotniejsze jest to, aby określić warunki skutkujące powstaniem po stronie gwaranta obowiązku wypłaty środków. W praktyce chodzi tutaj zwykle o wskazanie, jakie dokumenty powinien w tym celu przedłożyć wykonawca w banku czy u ubezpieczyciela (protokół odbioru, faktura, wezwanie do zapłaty, itp.). Należy nadmienić, iż do najbardziej pożądanych przez wykonawców należą gwarancje płatne „na pierwsze żądanie”, które bardzo wzmacniają ich pozycję, ograniczając zarazem obowiązki do minimum (np. do złożenia żądania wypłaty środków z gwarancji wraz z oświadczeniem, iż inwestor nie uregulował należności w terminie).
Należy koniecznie pamiętać, aby w gwarancji kwotowo określić jej wysokość (w PLN lub w walucie obcej), gdyż bez tego będzie ona nieważna. Ponadto, należy wskazać również termin obowiązywania gwarancji.
Kiedy można żądać ustanowienia gwarancji zapłaty?
Wykonawca może zażądać od inwestora ustanowienia gwarancji zapłaty na każdym etapie procesu inwestycyjnego. Może to nastąpić przed przystąpieniem do wykonywania prac jak i w ich trakcie. Co istotne, jakiekolwiek postanowienia umowne, które ograniczałyby prawo wykonawcy do żądania gwarancji są bezskuteczne. Wykonawca wyznacza inwestorowi stosowny termin na ustanowienie gwarancji, nie krótszy jednak niż 45 dni. Jeśli inwestor terminu nie dotrzyma, wykonawca zyskuje uprawnienie do odstąpienia od umowy z winy inwestora (natomiast Inwestor nie może skorzystać z prawa odstąpienia z powodu zażądania przez wykonawcę gwarancji). Alternatywnie, wykonawca może podjąć decyzję o zejściu z budowy bez obawy o konsekwencje, gdyż brak gwarancji stanowi przeszkodę w wykonywaniu robót z przyczyn dotyczących inwestora. Istotne jest to, że inwestor nie może odmówić zapłaty wynagrodzenia mimo niewykonania robót, jeżeli wykonawca gotów był je wykonać, lecz doznał przeszkody z przyczyn dotyczących inwestora (w takim wypadku inwestor może jedynie odliczyć z wynagrodzenia to, co wykonawca zaoszczędził wskutek niewykonania robót).
Ustanowienia gwarancji zapłaty może domagać się także podwykonawca względem wykonawcy, przy czym w tym zakresie w pełni aktualne pozostają powyższe uwagi.
